Bruggenbouwers zien kansen voor grotere houten verkeersbruggen
Grote houten verkeersbruggen komen in Nederland niet veel voor, maar volgens de bedrijven die ze (kunnen) maken kan er wel degelijk worden opgeschaald. Zo kunnen de milieuvoordelen van de herbruikbare grondstof beter worden benut. Voor die schaalsprong is echter wel een extra inspanning van Rijkswaterstaat nodig. Dat blijkt uit het rapport ‘Houten verkeersbruggen: kennis en ervaringen’.
Dat rapport werd door Innovita opgesteld in opdracht van Rijkswaterstaat. In de strijd tegen klimaatverandering wordt nadrukkelijk gekeken naar een groter gebruik van herbruikbare grondstoffen. Hout is daar een voorbeeld van, mits het verantwoord wordt geteeld en toegepast. Rijkswaterstaat onderzoekt in dat verband de mogelijkheden en is samen met de markt onder meer betrokken bij het initiatief ‘Meer hout in de GWW’.
Of en in welke mate hout voor grotere verkeersbruggen in Nederland kan worden gebruikt, is het vraagstuk waar dit onderzoek om draait. Op een handjevol bruggen na zijn er namelijk nauwelijks voorbeelden; als er hout wordt gebruikt dan is dat vaak bij kleinere exemplaren voor fietsers en voetgangers. De ‘goede voorbeelden’ bevinden zich in klassieke houtlanden als Noorwegen, Zweden, Duitsland en Zwitserland. Het rapport brengt in kaart welke partijen er mee willen werken aan het realiseren van meer grote houten verkeersbruggen in Nederland en welke hordes daarvoor genomen moeten worden.
Voor het onderzoek werd gesproken met zeven gespecialiseerde bedrijven op het gebied van houten bruggen. In totaal zijn er een kleine twintig bedrijven in deze markt actief. In het onderzoek is daarnaast gekeken naar referentieprojecten, zowel in Nederland als daarbuiten. De interviews leverden inzichten op in zes categorieën: ontwerplevensduur, materialisering, detaillering, brugdekdelen, opschaling naar grotere verkeersbruggen en aanbesteding & realisatie.
Afwerking hout jaagt kosten omhoog
Waar bij betonnen en stalen bruggen wordt uitgegaan van een ontwerplevensduur van tachtig tot honderd jaar, is dat voor houten bruggen volgens de deskundigen niet realistisch. Vijftig tot tachtig jaar moet wel haalbaar zijn, al hangt dat ook af van de materialisering en detaillering.
Qua materiaalgebruik komen vooral de volgende voorbeelden voorbij: gelamineerd (verlijmd) naaldhout of tropisch hardhout, gelamineerd Accoya (chemisch gemodificeerd), verdeuveld (gestapeld en verbonden) tropisch hardhout, massief tropisch hardhout en Nederlands hout. Als het hout wordt afgewerkt is dit meestal om vergrijzing te voorkomen, maar zo’n afwerking jaagt wel de kosten omhoog.
Het artikel gaat verder onder de foto
De details van de brug zijn cruciaal, vinden alle ondervraagde bedrijven. “Samen met de materialisering zijn die details de meest bepalende factoren voor de levensduur en de prestaties van houten verkeersbruggen.” Grofweg zijn er twee manieren om hout in verkeersbruggen toe te passen: de hoofddraagconstructie (deels) beschermen tegen weersinvloeden of deze juist volledig blootstellen. In dat laatste geval wordt er verduurzaamd of gemodificeerd hout gebruikt. Hout wordt verder ook toegepast in brugdekdelen.
Niet anders dan grotere fietsbruggen
Houten bruggen zijn er in Nederland vooral voor licht verkeer, of voor autoverkeer in een lage frequenties. Kan er worden opgeschaald naar grotere verkeersbruggen van hout? De bouwers vinden de principes van een zware verkeersbrug niet principieel anders dan van de grotere fietsbruggen. “Zij zien dan op dat punt ook geen onoverkomelijke bezwaren. De maatvoering van de benodigde balken en de beschikbaarheid van grote afmetingen in tropisch hout zijn daarbij genoemde aandachtspunten. Opschaling is vooral een combinatie van de zwaardere belasting (tot 60 ton) met een veel hogere verkeersintensiteit.” Wel is het zinvol om de ervaringen hiermee in andere landen te verkennen.
Tot slot: aanbesteding en realisatie. In dat verband tonen de bruggenbouwers zich kritisch ten opzichte van Rijkswaterstaat, dat de meeste opdrachten in de markt zet. Om echt meer grotere houten verkeersbruggen te realiseren, moeten ze volgens de bouwers als zodanig worden aanbesteed. “Het is voor de meeste bruggenbouwers te kostbaar om zelf een ontwerp te maken en door te rekenen, waardoor er dus geen houtontwerp zal worden ingediend. Als RWS het gebruik van hout als bouwmateriaal voor verkeersbruggen wil stimuleren, wordt er volgens de geïnterviewden ook duidelijke ondersteuning en stimulering vanuit RWS verwacht.”
Het artikel gaat verder onder de foto
Een mooi voorbeeld van zo’n aanbesteding betreft de langste brug voor fietsers en voetgangers in Europa, die in Groningen ligt. Mede dankzij de Milieu Kosten Indicator-eis van 80 euro per meter brugdek kon deze in FSC-gecertificeerd hout worden uitgevoerd. Als het om de realisatie van houten verkeersbruggen in het algemeen gaat, geven de bouwers aan dat transport van delen tot 25 meter lang goed te doen is. Met delen tot deze lengte kunnen de meeste brugontwerpen goed uit de voeten. Bijkomend voordeel van hout is de hoge mate van prefabricatie, waardoor er betrekkelijk snel kan worden gebouwd.
Redelijk ongunstig klimaat
In het onderzoek zijn 41 referenties van houten verkeersbruggen in Nederland gevonden, van groot tot klein. Dat bewijst volgens het rapport dat hout voor deze toepassing een realistisch bouwmateriaal is. Als het om de bouw van dit soort bruggen gaat, zijn er zoals eerder al genoemd veel mogelijkheden qua materialen en details. Omdat Nederland voor houtgebruik in bruggen een redelijk ongunstig klimaat kent, is aandacht voor schimmelresistentie wel van groot belang. Als een brug in naaldhout wordt afgevoerd en de draagconstructie wordt afgeschermd van het weer, dan moet een lange levensduur haalbaar zijn. Volgens het rapport liggen er zelfs kansen voor Nederland om zich te specialiseren in grotere verkeersbruggen van tropisch hout, omdat dit nog betrekkelijk weinig voorkomt.
“Om een houten verkeersbrug met succes in Nederland toegepast te krijgen, zal er wel een inspanning van RWS noodzakelijk zijn”, vat het rapport de stemming onder de bruggenbouwers samen. Hun ontwerpcapaciteit is beperkt en met een zelf ontworpen brug inschrijven op een design & construct-aanbesteding vinden ze te risicovol. Maar als Rijkswaterstaat concreet een ontwerp voor een houten brug aanbesteedt, springen de bouwers daar graag op in. Dit beperkt de risico’s en maakt RWS voor de bouwers van houten bruggen tot een opdrachtgever waarvan ze weten wat ze eraan hebben. Bij dit alles vormt de ontwerplevensduur nog wel een punt van aandacht, maar de kosten van hout versus andere materialen vormen in principe geen bezwaar.
Lage kosten
Over het beheren en onderhouden van houten verkeersbruggen is vooral vanuit Noorwegen veel kennis gedeeld waar ook Nederland zijn voordeel mee kan doen. “Volgens deze aanwijzingen hebben houten bruggen een lange levensduur en zijn de kosten voor onderhoud en reparatie laag.” Ook andere literatuur biedt aanknopingspunten voor beheer en onderhoud waar Nederland zijn voordeel mee moet doen om op te schalen als het om houten verkeersbruggen gaat, aldus het rapport.
Foto’s: Innovita
Lees ook:
