Drie ministers en bouwvoorzitter Brinkman op hetzelfde podium. Duidelijker kon het haast niet: het kabinet wil weer goede verhoudingen met de bouwsector. Maar wel onder een ander gesternte dan in het verleden. Na de parlementaire enquête wil het kabinet een ‘echte mentaliteitsverandering en een heel nieuw elan’.

Met een zogeheten startbijeenkomst op 25 november 2003 markeerden het kabinet en de bouw gemeenschappelijk het begin van een nieuw tijdperk voor de sector. De ministers van Economische Zaken (EZ), Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieu (VROM) en Verkeer en Waterstaat (V&W) presenteerden hun gezamenlijke nota ‘Perspectief voor de bouw’. Een Regieraad moet deze perspectiefschets omvormen tot werkelijkheid. De verhoudingen tussen opdrachtgevers en opdrachtnemers zullen veranderen, waarbij transparantie, innovatie, betrouwbaarheid en integriteit sleutelbegrippen zijn.

Heipalen
In zijn functie als eerste aanspreekpunt voor de bouwsector presenteerde minister Brinkhorst (EZ) de vier pijlers van de toekomstschets. ‘Noem het maar heipalen. Die moeten we gezamenlijk in de Nederlandse bodem slaan. Om zo een stevig fundament te leggen voor de bouwsector nieuwe stijl’. Met de begrippen “nieuwe zakelijkheid” en “zuivere verhoudingen” typeert het kabinet de toonzetting van de nota. Over vier jaar moet het figuurlijke bouwwerk er staan. De bouw als een normale sector waarin open, eerlijke concurrentie en gezonde marktwerking voorop staan. ‘Bouwondernemers zullen in de toekomst meer worden afgerekend op de prijs/kwaliteitsverhouding van hun werk. En op hun klantgerichtheid. Dat is ook uw belang’, hield de minister het gemengde gehoor van bouwers en overheidsdienaren in het Haagse Congresgebouw voor.

Gezonde markt
De eerste heipaal is een gezonde markt en een gezonde sector. Transparantie en integriteit zijn daarbij de sleutelwoorden. De door de bouwsector zelf ingevoerde gedragscode is een stap op de goede weg, oordeelt het kabinet. Maar ook niet meer dan dat. Bovendien is een effectief toezicht- en sanctiesysteem noodzakelijk. ‘Anders blijft het voor kwaadwillende bedrijven wel heel gemakkelijk om de code te onderschrijven en er vervolgens niet naar te handelen’, aldus minister Peijs. ‘Het moet afgelopen zijn met vooroverleg, prijsafspraken en de cultuur van smeren en fêteren’.
De NMa zal de sector zeer kritisch blijven volgen en er ook op toezien dat buitenlandse ondernemingen open kunnen concurreren op de Nederlandse markt.

Nieuwe leest
De tweede pijler van de toekomstschets is het professioneel opdrachtgeverschap. De wijze van aanbesteding en contracteren door de overheid wordt op een nieuwe leest geschoeid. Meer flexibiliteit in aanbestedingsvormen, dus maatwerk per project. Meer duidelijkheid over risico’s, zodat die kunnen worden gedragen door de partij die ze het best en goedkoopst kan beheersen. Gunning op basis van de beste prijs-kwaliteitverhouding, waarbij aannemers met een hoge kwaliteitsstandaard en bewezen goede kwaliteit een streepje voor hebben. Als uitgangspunt hanteert de overheid “de markt, tenzij”. Dat betekent dat er ruimte is voor PPS-constructies en innovatieve aanbesteding in allerlei varianten.
Een tweede kenmerk van een professionele opdrachtgever is een streng maar rechtvaardig beleid als het gaat om naleving van wet- en regelgeving.

Frisse wind
Als derde element in de toekomstschets noemt het kabinet het professioneel opdrachtnemerschap. De frisse wind van de markt moet door de sector gaan waaien die veel te veel in zichzelf was gekeerd. Gebrek aan concurrentie heeft een vitale ontwikkeling van de bedrijfstak in de weg gestaan, luidt het oordeel. Minister Peijs beklemtoonde dat bedrijven meer werk moeten maken van actieve kwaliteitscontrole.
De laatste pijler van de gewenste ontwikkeling van de bouwsector is snoeien in de regelgeving. Minder en effectievere regels. ‘Dat is hard nodig’, aldus minister Brinkhorst. Zo komt er één, uniform juridisch kader voor alle overheidsaanbestedingen, gebaseerd op de nieuwe Europese richtlijnen. Begin volgend jaar moeten de plannen daarvoor zijn uitgewerkt. Minister Dekker voegde daar aan toe dat VROM hard bezig is de bezem door de regelgeving te halen.

Regieraad
Om niet in goede voornemens te blijven steken, zal het kabinet een Regieraad in het leven roepen, met vertegenwoordigers van bouwsector en overheid. De Raad zal op korte termijn een actieprogramma opzetten om de gewenste ontwikkelingen te realiseren. Succesvol gerealiseerde projecten dienen als leidraad voor de hele sector. Komende weken zal bekend worden wie de Raad gaat voorzitten. Minister Brinkhorst gaf de bouwsector wel een waarschuwing mee: ‘Dit betekent niet dat u achterover kunt gaan leunen. Ook u zult een belangrijke bijdrage moeten leveren. En de resultaten in de praktijk moeten brengen’.

Verheugd
Namens de gehele bouwsector reageerde AVBB-voorzitter Brinkman verheugd op de centrale boodschap van het kabinet om gezamenlijk te werken aan de toekomst van de sector. Het gaat immers niet alleen om de werkgelegenheid van ruim 400.000 mensen, maar om de ruimtelijke vormgeving van de leefomgeving van ons allemaal. ‘Mensen in de bouw willen helpen dit land nog veiliger, mooier en toegankelijker te maken’. Over de afgelopen tijd zei hij: ‘Het is heel vervelend geweest dat velen van ons een fikse tik op de vingers hebben gekregen over de manier waarop zij met de onderlinge concurrentie omgingen. Dat was niet goed, daar hebben we spijt van. De publieke terechtwijzing heeft louterend gewerkt en geholpen om in te zien dat ook wij in de toekomst en niet meer in het verleden leven. Nieuwe marktverhoudingen dagen ons uit tot vernieuwing en concurrentie.’

Vandaag
Nieuwe vormen van contacten en contracten, dat is de toekomst die vandaag begint, aldus de bouwvoorman. Daarbij past dat een te bouwen werk meer in functionele termen wordt geformuleerd waarna de opdrachtnemer aan het werk wordt gezet om voorstellen te doen over de verwezenlijking daarvan. Bij overheidsopdrachten moet niet de laagste prijs, maar de economisch meest voordelige aanbieding bepalend zijn voor een keuze. Allerlei aspecten worden dan meegewogen: levertijden, levensduur, exploitatiekosten, veiligheid, bouwoverlast en zo nog wel meer. ‘Kwaliteit heeft zijn prijs en verschillende kwaliteit dus een verschillende prijs’.
Kijkend naar die toekomst hield hij een pleidooi om stevig te investeren om de maatschappelijke problemen op te lossen. Samenwerking tussen overheid en bouwbedrijfsleven is daarbij onontbeerlijk. ‘Daarom zijn wij zo blij dat u wilt laten zien dat over ruimtelijke investeringen niet zonder, maar mèt elkaar moet worden gesproken en beslist’.

Financieringsvormen
Voor de realisatie van projecten moet meer worden gekeken naar alternatieve financieringsvormen, vindt Brinkman. De wensen van de eindgebruikers moeten duidelijker in beeld zijn; zij zijn bereid te betalen. Het gaat om een beter gebruik van het geld dat maatschappelijk beschikbaar is. Er is meer geld dan waarover minister Zalm kan beschikken. ‘Geen kwartje van Kok, maar een euro van Balkenende’.
Voor geslaagde toekomstige ontwikkelingen is ook volgens Brinkman vertrouwen een noodzaak. ‘We willen echt aan het werk en onze fouten achter ons laten. We laten ons controleren op ons gedrag dat we niet alleen op papier hebben verbeterd’. De opdrachtgever zou er wijs aan doen juist te werken met bedrijven die de gedragscode serieus nemen, vindt hij.
Aan het eind van zijn inleiding bood Brinkman de ministers de eerste exemplaren aan van twee nieuwe boekjes over nieuwe vormen van samenwerking tussen opdrachtgever en opdrachtnemer, alsmede een waterpas: symbool van kwaliteit en precisie in de bouw èn onderdeel van het beeldmerk van de door het AVBB opgerichte Stichting Beoordeling Integriteit Bouwnijverheid.