Paula Verhoeven is algemeen directeur Cluster Stadsontwikkeling bij de gemeente Rotterdam.

1. Gemeenten worden geconfronteerd met nieuwe uitdagingen en ontwikkelingen op het gebied van Openbare Ruimte. Welke zijn voor uw gemeente de belangrijkste?

Rotterdam groeit. Recente ontwikkelingen als de Markthal, het nieuwe Centraal Station en De Rotterdam hebben de stad een vernieuwd elan gegeven en maken de stad in toenemende mate geliefd bij zowel bewoners als bezoekers. Zet de huidige groeiversnelling door, dan zal de stad rond 2030 een kleine 700.000 inwoners tellen.

Vooral de binnenstad is booming. De verdichting die hier in de jaren tachtig is ingezet, zet versneld en versterkt door. Als gemeente kiezen we voor het verder versterken van de verblijfskwaliteit. Met het concept ‘City Lounge‘ gaan we voor een binnenstad met uitstraling en sfeer. Daarbij gaat het om de kwaliteit van de inrichting van de openbare ruimte, een goede afwikkeling van het autoverkeer, ruimte voor de flanerende voetganger en om de invulling van plinten op de begane grond van gebouwen.

Voor de komende jaren heeft de gemeente een aantal specifieke aandachtspunten benoemd. Zo wordt ingezet op het aantrekkelijker maken van de stad voor fietsers en voetgangers. Het aantal auto’s op straat wordt geleidelijk aan teruggebracht, onder meer door het parkeren ondergronds te brengen en parkeerplaatsen op straat een andere bestemming te geven. Met de instelling van een Milieuzone wordt de luchtkwaliteit verbeterd en door het toevoegen van meer groen in de stad krijgt de gehele openbare ruimte een impuls. Ook grijpt Rotterdam de klimaatverandering aan om tot slimme en duurzame oplossingen te komen op het gebied van watermanagement, zoals groene daken, waterpleinen en ondergrondse waterberging.

2. Welke projecten op het gebied van Openbare Ruimte komen er aan in uw gemeente? Kunt u de grootste vijf komende projecten noemen?

Rotterdam pakt momenteel de rivieroevers aan. Door de oevers van de Nieuwe Maas en de Schie natuurvriendelijk te maken, krijgt de natuur nieuwe kansen en neemt de gebruikskwaliteit voor bewoners toe.

Het grote succes van de openbare ruimte rond het nieuwe Rotterdam Centraal is aanleiding om ook op andere plekken in de stad de kwaliteit te verbeteren met nieuwe bestrating, straatmeubilair en toevoeging van groen. Dit gebeurt onder meer rond het Churchillplein en de Binnenrotte.

Aan de noordzijde van de stad ligt een grote opgave om de nieuwe rijksweg A13/16 in te passen in de bestaande omgeving. Aan de westzijde wordt de Rotterdamse metro uitgebreid door de bestaande spoorlijn naar Hoek van Holland voor metroverkeer geschikt te maken. Dit biedt ook nieuwe kansen voor de stationsomgevingen en de recreatiemogelijkheden in badplaats Hoek van Holland.

Rotterdams bekendste straat, de Coolsingel wordt de komende jaren geheel nieuw ingericht. Ook hier komt nieuwe bestrating, wordt de ruimte voor voetgangers en fietsers vergroot en wordt groen toegevoegd aan het straatbeeld.

3. Hoe maakt uw gemeente de Openbare Ruimte-contracten klimaatbestendig?

Als het gaat om klimaatbestendigheid in de openbare ruimte hebben we het in Rotterdam met name over waterveiligheid buitendijks (extreme rivierafvoeren en zeespiegelstijging) en de wateropgave ten gevolge van extreme neerslag. Daarnaast kijken we uiteraard ook naar gevolgen van toenemende droogte en mogelijke hittestress.

In openbare ruimte-contracten kan een beperkt aantal zaken worden opgenomen. In het geval van waterveiligheid is dat bijvoorbeeld het zogenaamde uitgiftepeil. In buitendijks gebied mag alleen gebouwd worden vanaf +3.60 meter boven NAP, en voor vitale infrastructuur ligt die norm nog hoger. Dit om ook in de toekomst veilig te zijn voor mogelijke overstromingsrisico’s. Overigens kan hiervan worden afgeweken als klimaatbestendigheid op alternatieve wijze wordt bereikt, bijvoorbeeld door drijvend te bouwen.

Voor wat betreft de stedelijke wateropgave wordt in contracten opgenomen dat rioolaansluitingen altijd gescheiden moeten worden aangeboden (zodat in het riool regenwater apart kan worden opgevangen en afgevoerd) en dat voor elke m2 verhard oppervlak een deel waterberging moet worden gerealiseerd.

Maar contracten bieden slechts een zeer beperkt deel van de oplossing als het gaat om klimaatadaptatie. Het werken aan een klimaatbestendige stad gebeurt op vele manieren en met vele partijen. Naast de gemeente en andere overheden zoals de waterschappen en Rijkswaterstaat, zijn dat ook ontwikkelaars, woningcorporaties, netwerkbeheerders, bewoners en bedrijven. De inzet beperkt zich niet alleen tot de openbare ruimte maar kan ook op privaat terrein plaatsvinden. Zo is er de actie ‘Tegel eruit, groen erin’ om bewoners te stimuleren ook in de achtertuin te kiezen voor meer groen. Onze visie en aanpak staat uitgebreid beschreven in de Rotterdamse Adaptatie Strategie en de recentelijk gelanceerde Resilience Strategie.

Daarnaast zijn we ook actief aan de slag met het initiatief Water Sensitive Rotterdam waarin we in volledige participatie met bovengenoemde partijen werken en co-creëren om Rotterdam klimaatbestendig te maken en tegelijkertijd meerwaarde op andere terreinen te realiseren, zoals vergroening, aantrekkelijke buitenruimte en verbeteren van sociale cohesie.

4. Hoe belangrijk is ecologie voor uw gemeente? Kunt u dit uitleggen?

Doel van de gemeente is om een leefbare, gezonde en natuur- / klimaatbestendige stad te maken. Aan de basis daarvan staat de Natuurkaart Rotterdam. Deze wordt gebruikt bij het maken van ruimtelijke plannen en bestemmingplannen en werkt door in de beheeraanpak op het gebied van groen. De monitoring van natuurdata gebeurt door Bureau Stadsnatuur Rotterdam. De gemeente heeft zelf kennis in huis op het gebied van ecologie en natuur in de persoon van stadsecologen, boswachters, groenbeheerders. Groen-aannemers waarmee de gemeente werkt, worden aan de hand van EMVI-criteria uitgedaagd om zo goed mogelijk rekening te houden met de flora en fauna in de stad.

Rotterdam kent vele projecten op het gebied van natuurontwikkeling en beheer. Grote natuurontwikkelingsprojecten zijn de Blauwe Verbinding en de polders Schieveen en Noordrand. Er zijn vergroeningsprogramma’s langs de Rotterdamse rivieren, zoals eerder vermeld en ontwikkelingen op wat grotere afstand van de stad zoals Landtong Rozenburg en Groene Poort. In de stad zelf wordt met bewoners meegedacht over geveltuinen, wijktuinen, speeltuinen en vergroening van schoolpleinen. Waar mogelijk worden groene daken gerealiseerd en grotere stukken groen worden door schapen begraasd. Ook zijn er pilots met gefaseerd maaibeheer om biodiversiteit meer kans te geven.

5. Op het gebied van Openbare Verlichting zijn er veel nieuwe mogelijkheden. Maakt uw gemeente daar nu of op korte termijn gebruik van? Op welke wijze?

Rotterdam past al geruime tijd de nieuwste technologische mogelijkheden toe op het gebied van openbare verlichting. Sinds 2 jaar wordt bij vervangingen alleen nog LED-verlichting toegepast. Op alle hoofdwegen wordt de verlichting in de nachtelijke uren gedimd naar 50%. Op diverse locaties is de verlichting aangesloten op een telemanagement-systeem, waarmee beheer en operationele instellingen op afstand mogelijk zijn. Daarnaast lopen er meerdere pilots om nieuwe technieken te testen. Zoals het project Havenspoorpad, waar naast dynamische verlichting een pilot plaats vond om toepassing van het ALIS-protocol (ASTRIN Lighting Interoperability Standard) bij meerdere telemanagement-aanbieders te onderzoeken. Op deze manier is de gemeente niet meer aangewezen op een leverancier van een telemanagement systeem.