Nachtwerk moet grotendeels stoppen, vindt railinfrabranche
Het is onveilig, ongezond en soms zelfs illegaal. Dat was de conclusie van marktpartijen in de railinfrabranche op een symposium over nachtwerk in januari, meldt het vakblad SpoorPro. Toch is het voor sommige bedrijven in Nederland niet ongewoon om tot in de late uren aan het spoor te moeten werken. Wat zijn de gevolgen daarvan? Kan het niet anders? En wie moet die verandering eigenlijk gaan bewerkstelligen?
Het Theater De Lieve Vrouw in Amersfoort verwelkomde op 17 januari ruim honderd betrokkenen uit de railinfrabranche om na te denken en samen te spreken over de consequenties van het stoppen met nachtwerk. railAlert-voorzitter Ira Helsloot en John Voppen, CEO van ProRail, trapten de bijeenkomst af. “Stoppen met nachtwerk is geen nieuw idee, maar onder andere de coronacrisis heeft onze aandacht afgeleid. Vandaag zie ik als een herstart. Nachtwerk is ongezond, daar zijn we het met z’n allen over eens. Maar veranderen is nogal een opgave.”
Voppen erkende op het symposium nog eens het belang van het onderwerp. “Ik zie het als een verantwoordelijkheid voor iedereen in de sector om de stap te zetten naar meer dagwerk. Wij kunnen er nu al mee beginnen, maar we maken het onszelf soms zo moeilijk met allerlei procedures en belemmeringen. We kunnen veranderen. Daarvan ben ik overtuigd. En ja, door meer overdag te gaan werken is het ook onvermijdelijk dat de reiziger daar hinder van gaat ondervinden. Dat wil ik hen best uitleggen. Dus nogmaals, we kunnen nu beginnen. En voor ProRail geldt, we zeggen het niet alleen, maar we gaan het ook doen.”
‘Geen wet die stelt dat er ’s nachts gewerkt moet worden’
Na de plenaire opening volgden vier deelsessies. Carin Benders, projectleider bij de Nederlandse Arbeidsinspectie, besprak de wet- en regelgeving rondom nachtwerk. Zij haalde de Arbowet aan waarin staat dat alle werknemers veilig en gezond moeten kunnen werken. Benders: “Werkgevers en werknemers hebben samen de verantwoordelijk voor het gezond en veilig werken en voor de invulling van deze wet in de eigen organisatie of branche. De wet is er om risico’s te voorkomen en nachtwerk is duidelijk een risico voor de gezondheid. Waarom wordt er dus ’s nacht nog gewerkt, als dat gezien wordt als risico?”, riep ze op als vraag.
Daarnaast benadrukte Benders dat er geen enkele wet is die stelt dat er ’s nachts gewerkt moet worden om veiligheidsrisico’s overdag te voorkomen. “De afweging is onderling gemaakt door de branche en diezelfde branche heeft ook de mogelijkheid en verantwoordelijkheid om die afweging op basis van feiten te actualiseren. De branche moet afwegingen maken op basis van risico’s. Nachtwerk is een risico en dus moet er een verschuiving plaatsvinden. Dagwerk is nu nog een uitzondering en dat moet nachtwerk worden.”
RIVM roept op tot proactieve aanpak
Jakko van Kampen van het RIVM ging in zijn sessie dieper in op de gezondheids- en veiligheidsrisico’s van werken in de nacht. Voor gezondheidsrisico’s is het duidelijk. Hij wees op het duidelijke advies van de gezondheidsraad. “Vermijd nachtwerk zoveel mogelijk. Er is een sterk bewijs dat nachtwerk leidt tot suikerziekte, hart- en vaatziekten en slaapproblemen.”
Van Kampen gaf tips uit de literatuur en onderzoeken over wat je als individu of bedrijf kunt doen om veiliger en gezonder te werken in de nacht. “Kijk als bedrijf kritisch naar de roosters en planning en zorg daarbij voor gezondere, veiligere roosters. Een proactieve aanpak is ook aan te raden. Zoals het bieden van slaapmogelijkheden aan werknemers en zorgen voor fel licht tijdens de nacht.”
Vakvereniging benoemt urgentie
Hoe staan de werknemers tegenover nachtwerk? Die vraag beantwoordde Chris van Veldhuizen, directeur van Vakvereniging HZC. De vereniging profileert zich als ‘dé bond voor echte vakprofessionals in bouw, infra en aanverwante sectoren’. Uit een rondgang onder werknemers blijkt dat zij verschillend denken over nachtwerk. “Het is heerlijk rustig werken in de nacht.” En andere werknemer zei: “Het werk is soms moeilijk vol te houden als ik veel nachten aan het werk ben.” Weer iemand anders merkte op: “Ik heb de toeslagen nodig om mijn hypotheek te betalen.” Een vierde werknemer zei: “Mijn vrienden vinden dat ik als gevolg van het nachtwerk te weinig uit ga.”
“Een diffuus beeld dus”, merkte Van Veldhuizen op. “Wat wel blijkt, is dat de nadelen zwaarder wegen voor de werknemers dan de voordelen. Ik zie het als een plicht naar de medewerkers toe om het nachtwerk in te dammen. Daarbij rekening houdend met het sociale leven, aangezien nachtwerk ten koste gaat van tijd met familie en vrienden. Daarnaast trekt het een grote wissel op de gezondheid van mensen. Ik vind dus dat wij om tafel moeten met de betrokken partijen om tot een oplossing te komen om een einde te maken aan het nachtwerk.”
Van Veldhuizen benoemde de urgentie van de discussie: jonge instromers in de branche willen ’s nachts niet meer werken en het oudere werknemersbestand eerder wil eerder stoppen. Dat kan resulteren in een snel groot verlies van kennis en kunde waardoor we de nieuwe generatie niet meer kunnen opleiden.
Rijkswaterstaat over kansen en bedreigingen
Anton van Opzeeland van Rijkswaterstaat gaf in zijn deelsessie een presentatie over de uitdaging waar we voor staan. “In het nieuws meldt ProRail meer overdag te willen werken. Tegelijkertijd publiceert Rijkswaterstaat een lijst van wegen waar je als weggebruiker komend jaar meer vast staat. Dat vormt kansen en bedreigingen waar we samen mee aan de slag moeten. Maar hoe gaan we hiermee om?”, vroeg Van Opzeeland. Een slimme planning van werkzaamheden, waardoor de overlast kort en hevig is, is een antwoord. De andere kant van de medaille is, is dat er door overdag te werken extra filedruk ontstaat.
Hoe gaan we dan om met de paradox die komt kijken bij het werken in de nacht naar overdag? Enerzijds resulteert die in meer hinder, anderzijds is het gezonder en veiliger werken voor de werknemer. En wat kunnen we concreet doen? Een rode draad in het verhaal van Van Opzeeland is de uitnodiging om met elkaar in gesprek te gaan en te blijven. Daarbij moeten we de nadruk leggen op de hele keten die betrokken is bij de projecten. Zodat we toewerken naar een samenwerking waarin gezondheid en veiligheid centraal staan.
80 procent van nachtwerk kwijt
Na de vier deelsessies volgde de afsluiting van de dag. De conclusie was duidelijk: de railinfrabranche moet af van het nachtwerk. “Dat moet het streven zijn”, zei Helsloot. “Wij kunnen tachtig procent kwijt. Er zal ongetwijfeld altijd een beetje nachtwerk over moeten blijven, maar dat moeten we beter dan nu structuren, zodat mensen een beter ritme hebben. Het kan. ProRail staat erachter en dat is de grootste opdrachtgever. Wij als vertegenwoordigers van werkgevers en werknemers gaan het gewoon regelen.”
railAlert start binnenkort met enkele pilots waarin het gaat laten zien dat het stoppen met nachtwerk realistisch is. Helsloot: “In die pilots hopen we te ontdekken wat de belemmeringen waren om niet eerder te stoppen met nachtwerk. We gaan die belemmeringen nu oplossen. Samen met de top van de branche, zoals ProRail. De toekomst van de sector staat op het spel. We hebben niet de luxe om lang te wachten. Als we over vijf jaar niets hebben gedaan, dan is de oude garde vertrokken die de nieuwe garde moet opleiden. Die nieuwe garde wil niet komen, want het nachtwerk is helemaal niet aantrekkelijk als je net een gezin aan het opbouwen bent. De urgentie is dus enorm hoog.”
Lees ook:
