Groei van zonne- en windenergie en betrouwbaarheid elektriciteitsvoorziening uitgangspunten voor investeringen TenneT in Nederland

• Uitbreidingsinvesteringen in Nederlandse hoogspanningsnet gedreven door aanzienlijke groei duurzaam productievermogen in Nederland èn omringende landen
• Internationale verbondenheid wint sterk aan belang
• Verwachte investeringen komende 10 jaar voor uitbreiding en vervanging Nederlandse hoogspanningsnet op land circa EUR 4 miljard en op zee circa EUR 2 miljard

De door TenneT geplande en maatschappelijk gewenste investeringen in het Nederlandse net zijn gericht op een blijvend hoge zekerheid van levering van stroom[1] èn de verdere verduurzaming van de Nederlandse energievoorziening. Circa twee miljard euro is toegewezen aan de ontwikkeling en bouw van een net op zee om 3.450 MW aan geplande windparken voor de Zeeuwse en Hollandse kusten aan te kunnen sluiten op het landelijke net. Circa vier miljard euro wordt naar verwachting geïnvesteerd in het hoogspanningsnet op land. Zo’n 70% daarvan is nodig voor uitbreiding van het net, 20% voor vervanging van delen van de infrastructuur en 10% voor overige investeringen. De uitbreidingsinvesteringen zijn in lijn met eerdere verwachtingen, het volume van vervangingsinvesteringen is gegroeid.

Investeren in internationale elektriciteitshandel

Mede door de capaciteitsvergroting van internationale verbindingen over zee en op land krijgt Nederland een meer prominente positie in de Noordwest-Europese energiemarkt waar de ontwikkeling naar meer duurzame energie steeds duidelijker aanwezig is. Windenergie (op zee en op land) in de ons omringende landen én in Nederland neemt een grote vlucht en gaat samen met zon-PV een steeds groter deel uitmaken van de totale elektriciteitsproductie. Hierdoor neemt de behoefte aan transportcapaciteit toe. TenneT’s investeringen in grensoverschrijdende transportcapaciteit voorzien in die behoefte.

Met de aanleg van een nieuwe kabelverbinding met Denemarken (COBRA kabel), de nieuwe verbinding tussen Doetinchem (NL) en Wesel (D) én de uitbreiding van de bestaande verbinding tussen Meeden (NL) en Diele (D) groeit Nederland meer en meer uit tot de power-hub van Noordwest-Europa. Via de nieuwe en bestaande internationale verbindingen als de NorNed-kabel en de BritNed-kabel kunnen eventuele overschotten in duurzame energieproductie efficiënter in de regio Noordwest-Europa worden benut. Deze ontwikkelingen dragen ook bij aan een stabiele prijsvorming en hoge leveringszekerheid in Nederland van 99,9975 procent. De capaciteit van de stroomsnelwegen tussen Nederland en de omringende landen ziet er de komende jaren naar verwachting als volgt uit:

• België: 2.400 MW vanaf 2019 (op basis van onlangs geactualiseerde data);
• Denemarken: 700 MW vanaf 2020 (COBRA kabel);
• Duitsland: 2.450 MW in 2017en ca. 4.250 MW in 2020 (toename door: Doetinchem-Wesel 380 kV, Meeden-Diele en Flow Based marktkoppeling);
• Groot-Brittannië: 1.000 MW (BritNed kabel);
• Noorwegen: 700 MW (NorNed kabel).

TenneT spant zich in internationaal verband in om zo veel mogelijk met andere hoogspanningsnetbeheerders in Europa samen te werken om te komen tot één geïntegreerde (Noordwest) Europese energiemarkt.

Net op land gereed maken voor sterke groei duurzame energieproductie

Het Nederlandse 380kV-net is de ruggengraat van het Nederlandse hoogspanningsnet en zorgt voor het transport van grootschalig opgewekt vermogen door heel Nederland én van en naar het buitenland. Voor de komende tien jaar biedt opwaardering van de transportcapaciteit van grote delen van de landelijke 380kV-ring, aangevuld met de gefaseerde aanleg van een nieuwe 380kVverbinding tussen Eemshaven-Oudeschip en Ens (project Noord-West 380 kV) en de gefaseerde aanleg van een nieuwe 380kV-verbinding tussen Borssele en Tilburg (project Zuid-West 380 kV) ruimte om de gesignaleerde knelpunten tot een acceptabel niveau te reduceren. Eerste verkenningen hebben echter ook laten zien dat voor de periode na 2025 opwaardering van de landelijke ring voor de netdelen Ens-Lelystad-Diemen en Geertruidenberg-Krimpen onvoldoende kan zijn. Dat vereist onderzoek naar aanvullende oplossingen, bijvoorbeeld de ontwikkeling van een ‘overlay grid’ of een DC-corridor op Europees niveau. Hiermee kan een directe verbinding tussen productielocaties en grote verbruikscentra in Europa ontstaan. Te denken valt aan de aanleg van een HVDC[2] -verbinding (gelijkstroom) op de as Londen-Maasvlakte-Ruhrgebied om overschotten van zon- en windvermogen in Noordwest-Europa te kunnen verdelen. TenneT participeert actief in het Europese samenwerkingsverband van netbeheerders ENTSO-E, waar deze oplossingsrichting nader wordt bestudeerd.

Ontwikkeling opgesteld elektriciteitsproductievermogen in Nederland

Waar het conventionele productievermogen (gas en kolen) gestaag zal dalen van 2015 tot 2030, zal duurzame elektriciteitsproductie door middel van wind en zon sterk groeien. Producenten hebben tussen 2010 en 2015 al 4.300 MW gas- en 300 MW kolenvermogen uit bedrijf genomen en 4.300 MW aan gasvermogen geconserveerd. TenneT verwacht binnen de zichtperiode van dit investeringsplan geen nieuwbouw van grootschalig gas- en kolenvermogen. Voor 2016 en 2017 zal 2.700 MW aan kolenvermogen uit bedrijf worden genomen als gevolg van afspraken uit het Energieakkoord en in de periode tot 2025 zal er volgens de producenten nog eens circa 2.000 MW aan gasvermogen worden geconserveerd.

Wat wind op land betreft, gaat TenneT uit van de doelstelling dat in 2020 6.000 MW aan opgesteld windvermogen op land gerealiseerd zal zijn (Energieakkoord). In voorzichtiger scenario’s wordt echter ook rekening gehouden met het realiseren van die 6.000 MW in 2025. Eind 2014 stond de teller voor wind op land volgens het CBS op ruim 2.600 MW.

Wind op zee moet, opnieuw volgens het Energie-akkoord, in 2023 een omvang hebben van 4.450 MW. TenneT is verantwoordelijk voor het aansluiten van nieuw windvermogen op zee voor de geplande windparken voor de Zeeuwse en Hollandse kusten van 3.500 MW. Op basis van de Routekaart Wind op Zee verwacht TenneT tot 2030, op basis van haar 700 MW standaardconcept voor offshore platforms, een verdere groei met drie maal 700 MW tot ruim 6.500 MW. Deze ontwikkeling staat nog los van het Europese Noordzee Infrastructuur concept dat TenneT begin juni lanceerde. Daarin is sprake van een internationale ontwikkeling van de Noordzee als hub voor grootschalige offshore windenergie en internationale uitwisseling (handel) van elektriciteit.

De grootste groei valt te verwachten van zonne-energie. Op 1 januari 2015 was er volgens het CBS ruim 1.000 MW aan zonnepanelen geïnstalleerd. Op basis van de NEV (Nationale Energie Verkenning) houdt TenneT rekening met een groei naar ruim 9.200 MW in 2025 via tussenstappen van afgerond 3.000 MW (2017) en 5.000 MW (2020).

Om de behoefte aan transportcapaciteit te kunnen bepalen, is de geografische spreiding van het productievermogen een bepalende factor, aangezien deze mede bepaalt welke transportstromen er over welke verbindingen lopen. In de regio’s Noord, West en Zuid vindt een sterke stijging in niet-thermisch vermogen plaats, vooral omdat dit de locaties zijn waar het wind-op-zee-vermogen aan land komt. In deze regio’s bevinden zich ook de grootste conventionele productie-eenheden, waarvoor geldt dat het operationele vermogen al voor 2016 is afgenomen, ofwel na 2016 sterk afneemt.

Over het KCD (Kwaliteits- en Capaciteitsdocument)

Bovenstaande informatie maakt deel uit van het zogenoemde Kwaliteits- en Capaciteitsdocument (KCD) 2016-2025 dat TenneT onlangs heeft aangeboden aan de Autoriteit Consument & Markt (ACM). TenneT volgt nauwlettend de ontwikkelingen in de Europese elektriciteitsmarkt. Dit is nodig om ook in de toekomst te kunnen beschikken over een kwalitatief hoogstaand en betrouwbaar hoogspanningsnet. Door middel van het indienen van het Kwaliteits- en Capaciteitsdocument (KCD) legt TenneT iedere twee jaar formele verantwoording af over de behoefte aan binnenlandse transportcapaciteit die voor een tijdshorizon van tien jaar wordt voorzien. Als eerste stap richting een Investeringsplan, omvat dit KCD 2016-2025 ook de investeringen die TenneT verwacht voor de komende 10 jaar.

• Download het KCD (Kwaliteits- en Capaciteitsdocument) deel I
• Download het KCD (Kwaliteits- en Capaciteitsdocument) deel II

Voorschot op Investeringsplan

In eerste instantie heeft TenneT zich voorbereid op het opstellen van een ‘Investeringsplan’, als onderdeel van de wetgevingsagenda STROOM. Het KCD zou daarmee in zijn huidige opzet komen te vervallen. Omdat TenneT transparant wil zijn over haar investeringen omarmt zij het centrale idee achter het Investeringsplan. Het geeft enerzijds investeringszekerheid aan de netbeheerder (TenneT) door het expliciet onderkennen van nut en noodzaak van investeringen. Anderzijds legt de netbeheerder over het Investeringsplan verantwoording af aan de markt, de toezichthouder en het Ministerie van Economische Zaken (EZ).

[1] Vanwege de hoge kwaliteit heeft het hoogspanningsnet van TenneT een leveringsbetrouwbaarheid van 99,9975 procent

[2] HVDC: High Voltage Direct Current (gelijkstroom)