Een circulaire brug bouwen vergt een beetje lef

Een circulaire brug wordt zo ontworpen dat de componenten van de constructie in de toekomst herbruikbaar zijn. Bij een van de bruggen op het Floriadeterrein in Almere gaat Dura Vermeer nog een stap verder. Deze brug bestaat grotendeels uit onderdelen van een voormalige voetgangersbrug en uit oude spoorbielzen. “Je moet een beetje lef hebben”, zei stedenbouwkundige Ria van Dijk van opdrachtgever gemeente Almere tijdens een webinar van de Bruggencampus Flevoland-Floriade over tweedelevenbruggen.

De komende twintig jaar moeten zo’n 40.000 bruggen in Nederland vervangen worden. Die enorme opgave vraagt om nieuwe oplossingen. Omdat op het Floriadeterrein in Almere ook diverse bruggen gebouwd gaan worden, zien de gemeente en de provincie Flevoland de zevende wereldtuinbouwexpositie in 2022 als uitgelezen kans om vernieuwende brugconcepten en andere vormen van samenwerking te beproeven. Uit de ervaringen die daar opgedaan worden, kan heel Nederland lering trekken, is het idee.

Oogsten

Voor Dura Vermeer kwam de opdracht die de gemeente Almere in de markt zette voor brug 5 – een circulaire voetgangersbrug – op een mooi moment. De aannemer had namelijk eerder een groot deel van een voormalige voetgangersbrug over de A27 gedemonteerd. Dat object uit de jaren zeventig moest weg en Dura Vermeer besloot de bruikbare onderdelen te demonteren en op te slaan in een depot, in afwachting van een nieuwe bestemming. “Oogsten van een brug is niet alledaags. Je moet je nek uitsteken”, zegt bedrijfsleider Erik van Doorn van Dura Vermeer.

In het brugontwerp van Dura Vermeer – gemaakt door architect Arc2 –  wordt voor de hoofddraagconstructie gebruik gemaakt van voorgespannen prefab betonnen liggers uit de gedemonteerde brug. De spijlen in het hekwerk van de brug bestaan uit hergebruikte eikenhouten spoorbielzen. Almere had eigenlijk ingezet had op een geheel houten biobased brug. Een circulaire brug met betonnen elementen was dan ook even schakelen, maar de gemeente liet zich snel overtuigen. Van Dijk: “Je moet flexibel zijn als opdrachtgever. We deden het immers vanwege het circulaire karakter. Innovatie is het belangrijkste.”

Disbalans

Hergebruik van een oude brug die nooit ontworpen is voor een tweede leven is volgens Van Doorn niet vanzelfsprekend. Het vergt bijvoorbeeld zorgvuldig betontechnisch onderzoek en mogelijk moeten componenten opgeknapt worden. Daar komt bij dat bij de voormalige voetgangersbrug over de A27 niet alle onderdelen te redden waren. Zo restte voor het brugdek uiteindelijk niets anders dan slopen.

Toch denkt Van Doorn dat oogsten en opnieuw gebruiken van oude bruggen voor veel bouwbedrijven mogelijk is, mits opdrachtgevers er actief aan meewerken om het niet alleen technisch maar ook financieel haalbaar te maken. Zo accepteerde de gemeente Almere bijvoorbeeld dat de levensduur van de brugleuningen maar vijftien jaar is. Relatief kort, maar aan het einde van die levensduur zouden voor de vervanging wederom oude spoorbielzen gebruikte kunnen worden.

Van Doorn vindt dat opdrachtgevers niet alleen naar prijs moeten kijken. “Beloon ook het niet aanspreken van primaire grondstoffen.” Hij signaleert een disbalans op de markt. “Nu zijn grondstoffen relatief goedkoop en onze loonkosten zijn relatief hoog, terwijl dit soort trajecten heel arbeidsintensief zijn. We spreken geen materialen aan, maar we hebben best veel arbeidskosten. Als we voor elkaar krijgen dat materialen duurder worden, zeker nieuwe grondstoffen, en loonkosten omlaag gaan, dan hebben we meer kans van slagen, ook in het economisch model van dit soort opgaven.”

Digitale bruggenmarktplaats

Ook Van Dijk van de gemeente Almere erkent dat er een omslag nodig is, maar het is een zoektocht. “Ik merk wel dat het in de openbare ruimte makkelijker is dan met vastgoed.” Volgens haar staan prijsgedreven aanbestedingen een circulaire economie in de weg. Alle partijen moeten daarom hun verantwoordelijkheid moeten nemen. “We zijn de wereld aan het uitputten. Die pijn voelen wij een beetje, maar de volgende generatie des te meer.”

Om op grotere schaal inzicht te krijgen in welke componenten van oude bruggen weer dienst kunnen doen in nieuwe bruggen, zou het handig zijn als vraag en aanbod op een slimme manier bij elkaar gebracht worden. Een database met daarin gedetailleerde gegevens over de opdracht en de aangeboden brugcomponenten is daarbij essentieel, meent Van Doorn. Een complicerende factor is voor oude bruggen veel onderzoek nodig is om die gegevens boven water te krijgen. Voor nieuwe bruggen probeert Dura Vermeer de gegevens zo veel mogelijk op een uniforme manier vast te leggen. Daarnaast is demontabelheid doorgaans een vast uitgangspunt voor nieuwe bruggen, tenzij de opdrachtgever andere wensen heeft.

Voor de Floriade-bruggen had de gemeente Almere een materialenpaspoort wel als uitgangspunt, maar dat is uiteindelijk te ambitieus gebleken, vertelt Van Dijk. “Het zou logisch zijn, maar het gebeurt nog niet, ook omdat er nog geen standaard voor is. Als er een standaard is hoef je die gegevens alleen maar in te vullen, nu moet je die standaard mee bedenken.”

Afbeelding: Arc2 Architecten

Lees ook: Floriadebruggen uitgevoerd in cementloos beton