ROVER, de Consumentenbond, ANWB en LSVb trekken zich per direct terug uit het overleg rond de OV-chipkaart. Volgens deze consumentenorganisaties biedt de chipkaart reizigers in de huidige vorm vooral veel nadelen. Reizigersgemak is een van de voorwaarden geweest om mee te denken over het elektronisch vervoersbewijs. De organisaties hebben er geen vertrouwen meer in dat de nadelen van het elektronisch vervoersbewijs nog omgezet zullen worden in voordelen, waardoor verder praten zinloos is.

De consumentenorganisaties roepen staatssecretaris Huizinga van Verkeer en Waterstaat op om de invoering van de chipkaart op te schorten. Toenmalig minister van Verkeer en Waterstaat Peijs heeft eind 2005 aangegeven dat voor de invoering van het systeem draagvlak onder reizigers onontbeerlijk is. Zij deed dit tijdens het congres waarop de consumentenorganisaties hun 11 eisen voor de invoering van het elektronisch vervoersbewijs bekendmaakten. Reizen met het openbaar vervoer ma! g door de invoering niet duurder worden, is een van de belangrijkste eisen. Een duidelijke keuze voor een duaal systeem en voor een chipkaart waar reizigers voordeel bij hebben zijn voor de consumentenorganisaties voorwaarden voor het heropenen van het overleg.

Na vier jaar overleg hebben de consumentenorganisaties de balans opgemaakt en zijn tot de conclusie gekomen dat verder praten geen zin heeft. Knelpunten rond de ov-chipkaart, zoals de prijs van de kaart, privacy en praktische problemen rond overstappen, zijn nog steeds niet opgelost. Ook een duaal systeem, waarbij het elektronisch en papieren vervoersbewijs naast elkaar blijven bestaan, is nog steeds niet gegarandeerd. De consumentenvertegenwoordigers pleiten al geruime tijd voor een dergelijk systeem. Wanneer de chipkaart zijn reisgemak waarmaakt, zal de consument hier vanzelf op overgaan, zo redeneren zij.

Niet alleen biedt de ov-chipkaart reizigers geen voordelen, het lijkt er zelfs op dat het elektronische kaartje de consument alleen maar nadelen biedt. Afgelopen jaar bleek de chip op de ov-chipkaart te kraken. De voortdurende stroom van nieuwe problemen en het niet oplossen van eerdere problemen heeft ervoor gezorgd dat de consumentenvertegenwoordigers de hoop op een goede afloop hebben verloren.

5 vragen over ROVER, de chipkaart en het overleg

1. Wat is het chipkaartoverleg?

ROVER en andere consumentenorganisaties hebben de afgelopen vijf jaar veelvuldig overleg gevoerd met de partijen die ‘gaan’ over de OV-chipkaart: vervoerbedrijven, provincies, stadsregio’s, rijksoverheid en Translink (het technische bedrijf achter de schermen). In dit overleg hebben wij gesproken en schriftelijk geadviseerd over tal van aspecten van de chipkaartplannen.

2. Waarom uit het overleg stappen?

De afgelopen jaren zijn wij steeds meer gaan twijfelen aan de winst in gemak of prijs voor de reiziger. Ook hadden wij steeds meer vragen en knelpunten waar nog geen bevredigend antwoord op kwam. Sinds 2004 houden wij een zorgpuntenlijst bij, die ons nog steeds niet optimistisch stemt. ROVER en andere consumentenorganisaties hebben drie jaar geleden een manifest opgesteld met 11 reizigerseisen inzake gemak, prijs, privacy, toegankelijkheid enzovoort. Hoewel wij op een aantal punten verbeteringen hebben bereikt, ziet het er op dit moment niet naar uit dat het chipkaartsysteem als geheel dicht in de buurt gaat komen van onze 11 eisen. ! Al met al hebben wij het gevoel dat vier jaar overlegcircuit weinig heeft opgeleverd.

3. Is er een concrete aanleiding?

Er is niet één specifieke aanleiding. Het is vooral het gebrek aan uitzicht op een betaalsysteem met duidelijke voordelen voor de reiziger, zodat hij zonder zorgen en extra kosten door het hele OV kan reizen. De voordelen voor de reiziger zijn merendeels buiten beeld geraakt en de overstap tussen verschillende vormen van OV dreigt een drama te worden. Onlangs zei NS het retourtarief te willen afschaffen vanwege de chipkaart. Dat staat wel erg ver van het ooit besproken ‘best price’ voordeel dat een chipkaart zou kunnen bieden.

Ook zien wij een lappendeken aan regionale tariefregelingen ontstaan. Voor de reiziger, die niet lastig gevallen wil worden met concessiegrenzen, wordt dat een warboel. Wij zijn vóór decentralisatie van bevoegdheden, ook op tariefgebied, maar de huidige stand van zaken geeft ons niet het vertrouwen, dat de reiziger uiteindelijk veel met de OV-chipkaart opschiet.

De voor het project verantwoordelijke partijen worstelen met grote en tegenstrijdige belangen, maar het belang van de reiziger staat daarbij nog steeds niet centraal. Dan komt er een moment dat wij de balans opmaken. Gemak voor de reiziger is altijd onze drijfveer geweest om mee te denken over een goede OV-chipkaart. Van dat gemak lijkt heel weinig over te blijven, het lijkt in ongemak te verkeren.

4. Is ROVER tégen de OV-chipkaart?

Nee. Wij vinden elektronisch betalen in het OV nog steeds een goed idee, waarvan zowel reizigers als vervoerbedrijven kunnen profiteren. De reizigers door gemaks- en prijsvoordelen, de bedrijven doordat zij hun klanten beter kunnen bedienen en het OV-gebruik attractiever kunnen maken. Essentieel vinden wij wel dat de reizigers tot het gebruik van de chipkaart worden verleid, en niet gedwongen. Dit betekent dat vervoerders en overheden een ‘duaal systeem’ moeten accepteren, waarin de OV-chipkaart en het papieren kaartsysteem naast elkaar blijven bestaan, net zoals op veel plaatsen in het buitenland. Dan hoeft de chipkaart niet meteen alles te kunnen en de reiziger niet alles te slikken.

5. Wat doet en wil ROVER nu?

ROVER wil zekerheid dat de introductie van de OV-chipkaart meer gemak voor de reiziger betekent en niet tot hogere kosten leidt. Omdat wij hierin onvoldoende vertrouwen hebben, trekt ROVER zich samen met Consumentenbond, ANWB, Chronisch zieken en Gehandicapten Raad, Viziris en de LSVb terug uit overleg- en adviestrajecten totdat er zicht is op de invoering van een kaart die het vertrouwen van de reiziger geniet en tegemoetkomt aan de 11 eisen uit ons manifest.

Wij adviseren de regionale overheden, de vervoerbedrijven en de staatssecretaris een time out in te lassen en met nieuwe plannen te komen. Die plannen moeten uitgaan van een duaal systeem, waarin ‘papier’ en ‘plastic’ naast elkaar verkrijgbaar zijn en blijven, zodat de reiziger kan kiezen.

ROVER adviseert de staatssecretaris om de wettelijke regeling rond het Nationaal Vervoerbewijs uit te breiden tot een regeling, die naast de strippenkaarten ook de OV-chipkaart omvat. Wij zijn voorstander van decentrale tariefsvrijheid, maar die vrijheid maakt een ‘anker’ noodzakelijk, ook in het chipkaarttijdperk: vervoerbewijzen en tarieven, op papier en chip, waarvan de acceptatie landelijk verplicht is.

Onze belangrijkste openstaande zorgpunten op een rijtje

• Gebrek aan uniformiteit in apparaten, gebruiksaanwijzingen en tarieven bij de verschillende vervoerbedrijven en bij lijnen die onder verschillende overheden vallen.

• Op stations met meerdere vervoerders kunnen reizigers te gemakkelijk fouten maken (bij in- en uitchecken opletten dat het poortje van de juiste vervoermaatschappij wordt gekozen, verschillende procedures bij overstappen).

• Beperkte mogelijkheden om onderweg te zien wat er op de kaart staat aan saldo en reisrecht, en wat er zojuist mee gedaan is. Bedrijven geven elkaars reisproducten niet weer.

• Declaratiebonnen uit automaten zijn onduidelijk.

• Praktische problemen voor gehandicapten (met name blinden en slechtzienden) nog onvoldoende opgelost.

• Prijsverhogingen voor een deel van de reizigers (te weten gebruikers NS-retours, reizigers op kronkelige bus- en tramroutes, overstappers tussen NS en regionale treinen, gebruikers strippenkaarten en sterabonnementen op trein in de grote steden, intensieve gebruikers van sterabonnementen waar deze worden afgeschaft).

• Nieuwe chipkaart (nog zonder reisrecht) kost € 7,50.

• Reizigers zijn niet goed gevrijwaard van financiële risico’s bij systeemstoringen.

• Nog niet zeker of privacy goed geregeld is volgens richtlijnen College Bescherming Persoonsgegevens.

Achtergrondinformatie (verzorgd door de redactie van Infrasite)
Lees ook de kamerbrief br. 20082564 OV-Chipkaart consumentenorganisaties
Kamerstuk | 2008-09-22 op de website van het Ministerie van Verkeer en Waterstaat (zoeken op datum werkt het snelst).