Nu steeds duidelijker wordt hoe schadelijk de inname van lood is, is van een groot aantal partijen inspanning nodig om ook de allerlaatste loden leidingen in het waternet te vervangen. Drinkwaterbedrijven hebben al gesaneerd, nu zijn de eigenaren en verhuurders aan zet om hun eigen stuk achter de watermeter te laten vervangen. Er wordt van alle kanten breed ingezet op voorlichting om bewoners bewust te maken van de gevaren.

Net als veel andere waterbedrijven heeft Dunea, met als werkgebied het westelijk deel van Zuid-Holland, in de jaren negentig grootscheeps de leidingen in het distributienetwerk gesaneerd in verschillende fases. Aanvankelijk kon het bedrijf goed tempo maken met die operatie omdat het hoofdnet goed geregistreerd was en bekend was om wat voor materiaal het ging.

Na het aanpakken van de loden hoofdleidingen volgden begin deze eeuw de aansluitingen van straat naar gevel. In Den Haag was dat wat lastiger, omdat de eigendomspositie daar anders was dan in de rest van beheergebied, vertelt woordvoerder Nicole van Veldhoven. “We moesten toestemming vragen om de hoofleiding tot aan het huis te mogen saneren. De meesten hebben daaraan meegewerkt, maar een enkeling niet.”

Tijdens het derde project, ‘de laatste loodjes’, zocht Dunea naar de laatste resten loden leidingen tot aan de watermeter. Daarbij is gelijk advies uitgebracht aan bewoners over wat op dat moment werd gezien in de woning na de watermeter. Met name in de gestapelde bouw was die operatie niet eenvoudig als watermeters op verschillende verdiepingen zaten en alle bewoners moesten meewerken om leidingen in het gebouw te vervangen. “Voor onze aannemers waren dat hele lastige projecten, want er moesten muren open en er moest met veel bewoners worden afgestemd.”

Schattingen

Inmiddels heeft de aandacht zich verplaatst naar de loden leidingen binnenshuis. “Dat is een zorg, want daar zit nu nog het meeste lood en niet alle eigenaren zijn zich daarvan bewust.” Aangenomen wordt dat er landelijk bij 100.000 tot 200.000 van de ongeveer acht miljoen woningen in Nederland nog gedeeltelijk loden leidingen zitten. Het gaat om woningen van voor 1960. Het ontbreekt aan een landelijke registratie, daarom blijft het bij schattingen. Corporaties hebben loden binnenleidingen in hun woningbezit meestal al vervangen. Koepelorganisatie Aedes adviseert corporaties die nog loden binnenleidingen in woningen hebben deze snel te verwijderen.

Voor waterleidingen in huis zijn eigenaren zelf verantwoordelijk, vandaar dat gemeenten, GGD’s en drinkwaterbedrijven als Dunea nu inzetten op voorlichting en mensen in oudere huizen van voor 1960 oproepen om zelf bij hun watermeter te checken op loden leidingen. “Wij proberen aan te sluiten op logische momenten dat bewoners hun huis onder de loep nemen, bijvoorbeeld een verhuizing. Vervangen van leidingen kan immers kostbaar en ingrijpend zijn. Bij een eventuele verbouwing kan zo’n vervanging meteen meegenomen worden.”

Aannemers

Van Veldhoven kan zich voorstellen dat het voor aannemers die werk in overvloed hebben niet de meest gewilde klussen zijn omdat ze lastig en tijdrovend kunnen zijn. “Ik hoop dat ze dat wel doen omdat ze zo een mooie bijdrage kunnen leveren aan de volksgezondheid.” Bewoners die aanhikken tegen de kosten adviseert Dunea om dan minimaal de loden leiding naar de keukenkraan te laten vervangen, aangezien daar het meeste water voor consumptie wordt gebruikt.

Veel partijen hebben een rol in het beperken van de blootstelling aan lood via drinkwater. In het maatregelenpakket dat de landelijke overheid heeft uitgewerkt wordt een bijdrage gevraagd van een groot aantal spelers, variërend van gemeenten, GGD’s en onderzoeksinstituten tot aannemers, installateurs en de hele medische sector.

Meldplicht

Dunea zou graag zien dat er een meldplicht komt voor eigenaren die hun huis verkopen of verhuren, zodat nieuwe eigenaren of huurders geen risico lopen waar ze zich niet bewust van zijn. Ook een organisatie als Techniek Nederland drong daar eerder dit jaar nog eens op aan bij de overheid.

De drie ministers van Binnenlandse Zaken, Infrastructuur en Waterstaat en Medische Zorg vinden zo’n aparte meldingsplicht niet nodig, zo schreven ze deze zomer in een gezamenlijke brief aan de Tweede Kamer over verschillende acties om de hoeveelheid lood in het drinkwater terug te dringen. “In het systeem van de modelkoopakte wordt voldoende ondervangen dat kopers vooraf op de hoogte zijn van de mogelijke aanwezigheid van loden leidingen”, stellen ze.

Ook lage concentraties schadelijk

Hoewel het aantal loden leidingen in het drinkwaternet de afgelopen decennia sterk gedaald is wordt er steeds meer bekend over de gezondheidseffecten van lood. De Gezondheidsraad maakte dit voorjaar bekend dat ook lage concentraties bij inname al problemen met de gezondheid kunnen opleveren. Vooral baby’s, kinderen, zwangere vrouwen en ouderen zijn kwetsbaar. De raad adviseert bewoners van oudere huizen daarom voor de zekerheid zelfs aan om voor zwangere vrouwen, baby’s die flesvoeding krijgen en jonge kinderen geen kraanwater te gebruiken, maar flessenwater.

Normaal is het loodgehalte in het Nederlandse kraanwater laag rond de 1 microgram per liter, maar in oude huizen met loden leidingen kan het loodgehalte oplopen tot 35 microgram per liter. In de jaarlijkse rapportages over de drinkwaterkwaliteit aan de hand van de monitoring door de drinkwaterbedrijven neemt de Inspectie voor de Leefomgeving (ILT) sinds kort ook het loodgehalte in het drinkwater meegenomen. Uit de meest recente rapportage blijkt dat de drinkwaterbedrijven in de periode tussen 2014 en 2018 bij metingen van binnenhuisinstallaties in 1,1% van de genomen monsters een loodconcentratie aantroffen van boven de 10 microgram per liter.

Meldpunt

Om ook het allerlaatste lood in het publieke net makkelijker op te sporen heeft drinkwaterbedrijf Dunea een eigen meldpunt ingericht, waar volgens Van Veldhoven mondjesmaat meldingen binnenkomen van vermoedens van lood, vooral uit Den Haag. In coronatijd is dat aantal overigens gestegen. “Nu mensen meer thuiszitten hebben ze ook meer aandacht voor hun huis en tuin.”

Al met al blijft het gaan om geringe aantallen wat er nog zit in het publieke net. Bovendien gaat het dan om kleine onderdelen, zoals koppelingen. Van Veldhoven: “Gezien de inspanning die wij al geleverd hebben, verwachten we niet dat er nog heel incidenten gemeld worden, maar we zien meldingen graag komen, zodat we kunnen opruimen. We willen er graag vanaf.” Waar incidenteel nog wat wordt aangetroffen bij werkzaamheden – waar standaard een loodcheck wordt gedaan – of via het meldpunt, wordt dat direct vervangen.

Bewoners die niet goed kunnen zien of hun huis loden leidingen heeft – omdat ze mogelijk verborgen zitten in muren of onder een stenen vloer – kunnen een waterkwaliteitstest laten uitvoeren. Voor een paar tientjes kunnen ze een testkit bestellen waarmee ze thuis water dat zes tot acht uur heeft stilgestaan kunnen opvangen, dat opsturen en laten testen op het loodgehalte. Bevat het water inderdaad lood, dan krijgen ze advies om een installateur in te schakelen om hun loden leiding te checken en te vervangen. Drinkwaterbedrijven Dunea, PWN en Waternet vroegen het Waterlaboratorium zo’n thuistest voor particulieren te ontwikkelen. Die is inmiddels landelijk beschikbaar via www.loodinwatertesten.nl.