Een programmatische aanpak kan mogelijk de noodzakelijke investeringen in infrastructuur op gang brengen. Maar ook meer en flexibeler budget kan helpen. Dat stelt het Economisch Instituut voor de Bouw. Het EIB deed onderzoek naar dit onderwerp in opdracht van de cao-partijen Bouw & Infra.

Het rapport dat uit dat onderzoek voortkwam, draagt de titel ‘Sturing en realisatie van infrastructuurprojecten. Kansen en oplossingen voor meer continuïteit’. Uitgangspunt is dat er op het vlak van infrastructuur steeds grotere uitdagingen zijn. Het gaat dan om het effect van zaken als klimaatverandering, bereikbaarheid, de energietransitie en de groeiende noodzaak om wegen, bruggen en andere infra te onderhouden, renoveren en vervangen. Maar de investeringen hiervoor komen nauwelijks op gang. De GWW-productie is de afgelopen tien jaar zelfs nauwelijks toegenomen. Vanwege financiële uitdagingen treden er ook steeds vaker vertragingen op, vooral in de voorbereiding op projecten.

Bijdragen aan duurzaamheid

Bovendien nemen de uitdagingen voor infrastructuur toe, vooral op het vlak van reconstructie, vervanging en onderhoud. Uitbreiding wordt minder belangrijk, maar de verschuiving naar het werken aan wat er al is, maakt de opgaven volgens het EIB alleen maar complexer. Er moet immers in een bestaande omgeving worden gewerkt en dat brengt verkeershinder en overlast voor de omgeving met zich mee. En dan moet er ook nog worden bijgedragen aan maatschappelijke doelen als duurzaamheid en circulariteit. Dat het met de investeringen in GWW-projecten niet wil vlotten, hangt samen met de aansturing van het geheel en de bestuurlijke en ruimtelijke context waarin de projecten uitgevoerd moeten worden.

Daarin noemt het EIB vier elementen die meespelen. De besluitvorming duurt vaak lang en kent veel betrokken partijen. Vaak is niet duidelijk welke lokale, nationale en Europese regels en wetten wanneer van toepassing zijn. Inzake financiering staan de budgetten onder druk en moet infrastructuur ook concurreren met andere toepassingen voor het beschikbare geld. En bij aanbestedingen is de ruimte voor innovatie beperkt, terwijl de markt veel pieken en dalen kent die op het aanbesteden van invloed zijn.

Meer en flexibel budget

Om al die problemen en uitdagingen het hoofd te bieden, stelt het EIB vijf mogelijke oplossingsrichtingen voor.

• Specifieke opgaven voorbereiden en uitvoeren met behulp van een programmatische aanpak. Zo’n programma moet dan bestaan uit opgaven die met elkaar samenhangen. Daarbinnen kunnen financiële afwegingen worden gemaakt, waarbij het beschikbare budget houvast biedt. Het EIB ziet op de korte termijn vooral kansen voor deze aanpak bij vervanging en renovatie op regionaal niveau.
• Veranderingen in wet- en regelgeving kan helpen zorgen voor meer continuïteit, bijvoorbeeld door procedures eenvoudiger te maken.
• Toereikende budgetten, ofwel: meer geld om te doen wat er moet gebeuren. Voor realisatie en onderhoud van infrastructuur zijn de budgetten eigenlijk al te krap en de genoemde maatschappelijke ambities zijn er vaak onvoldoende in meegenomen.
• Flexibele budgetten bieden volgens het EIB twee grote voordelen. Geld dat op de ene plek niet nodig blijkt te zijn, kan elders worden gebruikt. Ook kunnen projecten tot stand worden gebracht die een beroep doen op de vrijkomende budgetten. Met name voor veel kleinere projecten ontstaat zo de kans om ze voor elkaar in te wisselen.
• De capaciteitsbehoefte van opdrachtgevers en opdrachtnemers om al dat werk uit te voeren, is gebaat bij inzicht in wat er allemaal op de markt gaat komen. Vroegtijdige samenwerking is daarbij van belang. En programmatisch werken met voldoende budget zorgt dan voor continuïteit.

In het rapport van het EIB worden ook voorbeelden gegeven van een programmatische aanpak, zoals het Hoogwaterbeschermingsprogramma. Infrasite interviewde onlangs de directeur van het HBWP.