Er werken vanwege corona nog altijd veel mensen (deels) thuis en dat zal ook op de langer termijn waarschijnlijk voor minder files zorgen. Daarom is het goed om te heroverwegen of voorgenomen investeringen in wegen en spoor wel nodig zijn. Dat stelt het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) in een rapport over de effecten van meer thuiswerken op mobiliteit.

Door de coronapandemie werken veel werknemers inmiddels ongeveer anderhalf jaar deels of volledig thuis. Het Planbureau keek in het onderzoek ‘Thuiswerken en de gevolgen voor wonen, werken en mobiliteit’ naar de effecten hiervan op de lange termijn. De verwachting is dat het vooral impact heeft op de hoeveel verkeer tijdens de spitsuren. Dan vindt namelijk het meeste woon-werkverkeer plaats. Een kleine daling van het aantal forenzen op de weg en in de trein kan een groot effect hebben. Zodanig groot dat beleidsmakers zich moeten afvragen of de geplande investeringen in extra asfalt of spoor nog wel nodig zijn, stelt het PBL. Die zijn namelijk gebaseerd op de pieken én op een verwachte groei van mobiliteit, terwijl deze toename dus niet langer gegarandeerd is.

Spitsmijden wordt makkelijker

Volgens het PBL is het meest logische effect van structureel meer thuiswerken dat woon-werkritten wegvallen. Mensen die thuiswerken maken weliswaar gedurende de dag meer verplaatsingen dan eerder, bijvoorbeeld om te winkelen of voor een ‘blokje om’, maar dit vindt vooral buiten de spits plaats. Daarnaast is de verwachting dat spitsmijden gemakkelijker wordt, omdat werknemers meer ruimte zullen krijgen om zelf te bepalen wanneer ze op kantoor aankomen.

Sommige medewerkers zullen ervoor kiezen om eerder beginnen en eerder weer naar huis gaan en andersom. De onderzoekers verwachten bovendien dat door deze flexibiliteit de verstoringen op het wegennet of in het OV minder effect zullen hebben. Sommige medewerkers zullen als ze een verstoring zien namelijk kiezen voor een ander reismoment en daardoor wordt het systeem juist robuuster.

‘Snel handelen is geboden’

Al met al zal hierdoor de piekbelasting van het wegennet en het openbaar vervoer afnemen. “Daardoor moeten beleidsmakers zich afvragen of geplande uitbreidingen van snelwegen of treinverbindingen wel nodig blijven”, stelt hoofdonderzoeker Edwin Buitelaar van het PBL. “Om de voordelen van het toegenomen thuiswerken vast te houden, is snel handelen door de overheid geboden. Afspraken met werkgevers en werknemers in andere sectoren kunnen thuiswerken een volwaardige status geven in de werkcultuur. Mensen kunnen nieuwe praktijken dan vasthouden.”

Dit effect zal zich hoofdzakelijk beperken op het hoofdwegennet. Thuiswerken is vooral aantrekkelijk en überhaupt een optie voor hoger opgeleiden en mensen die relatief ver reizen naar het werk. In het fietsgebruik en het stedelijk verkeer zal dan ook weinig merkbaar zijn van de effecten van het thuiswerken.

Voorbarige reactie

Eerder deze zomer publiceerde het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat de Integrale Mobiliteitsanalyse 2021. Bij een lage groei zou het autoverkeer de komende twee decennia licht dalen, terwijl bij hoge groei opnieuw sprake zou zijn van flinke groei. Het OV-verkeer zal bij beide scenario’s de komende decennia flink groeien.

Voor de Mobiliteitsalliantie is de huidige conclusie dan ook nogal voorbarig. Het samenwerkingsverband vindt het belangrijk om te blijven investeren, zo liet het al eind juni weten. “Zelfs in het laagste scenario blijft mobiliteit algemeen doorgroeien. Niets doen is daarom geen optie. Investeren in mobiliteit is investeren in economische groei, meer banen en kwaliteit van onze samenleving en leefomgeving”, aldus voorzitter Steven van Eijck.

Voertuigverliesuren

Het PBL-rapport concludeert dat zelfs een kleine afname van het verkeer kan grote effecten hebben op de congestie. Want 1 procent minder autokilometers betekent gemiddeld ongeveer 3 à 4 procent minder voertuigverliesuren. Eerder onderzoek van MuConsult heeft uitgewezen dat een daling van het aantal autokilometers met 5 tot 10 procent kan leiden tot een reductie van 20 tot zelfs 45 procent van de files. En volgens het ministerie van Infrastructuur kan 8 procent minder verkeer in de spits het aantal files in de spits halveren.

Tegelijkertijd plaatst het Planbureau zelf meteen een kanttekening. Files zorgen er namelijk nu ook voor dat forenzen een andere keuze maken om hun rit af te leggen. Een afname van het aantal files kan er dus voor zorgen dat de auto aantrekkelijker wordt in het mobiliteitssysteem. Dit verlaagt dan weer de drempel om tijdens de spits in de auto te stappen, waardoor het effect gedempt kan worden.

Lees ook: Minister van Nieuwenhuizen: ‘Bezuinigen op wegen is onverantwoord’