door Joost Fijneman Plaatsvervangend directeur Sociale Zaken & Ledenservice Bouwend Nederland, Manager Aanbestedingsinstituut, Hoofd Bouwend Nederland Advies, Jurist

“Belemmert het aanbestedingskader de mate van innovatie?” Met die vraag opende Joost Fijneman, manager van het Aanbestedingsinstituut, zijn presentatie tijdens het jaarlijkse event van Aanbestedingsinstituut en SMI. “Meten is weten. En wij houden het allemaal bij!”

In 2015 heeft Aanbestedingsinstituut 1120 aanbestedingen in kaart gebracht. Dat is een kleine afname ten opzichte ten opzichte van 2014 en dat bevestigt de waarneming dat sinds de inwerkingtreding van de Aanbestedingswet in 2013 het aantal openbaar aangekondigde aanbestedingen met ongeveer 50% is afgenomen. De oorzaak hiervan is het toegenomen gebruik van de meervoudig onderhandse procedure als gevolg van de bepalingen daarover in de Gids Proportionaliteit. Gebruik van deze gids is sinds april 2013 verplicht voor aanbestedende diensten.

Fijneman: “Zowel van de kant van inschrijvers als van de kant van opdrachtgevers merken wij dat er behoefte bestaat om bij aanbestedingen ruimte voor technische innovaties in te bouwen. Van inschrijverszijde betekent dat immers een extra mogelijk om zich te onderscheiden van collega-inschrijvers. Voor opdrachtgevers levert dat de mogelijkheid om verrast te worden met slimme oplossingen, die niet voorzien waren. Wat wij echter ook horen, is dat technische innovaties nauwelijks een kans krijgen bij de meeste aanbestedingen. De technische oplossing is vaak al zover voorgekookt, dat innovatie nauwelijks mogelijk is. Sterker nog – als hij met een innovatieve oplossing inschrijft, riskeert een inschrijver uitsluiting. Hij heeft dan immers niet bestekconform ingeschreven.”

EMVI, geïntegreerde contractvormen, veiligheid en duurzaamheid
Om een inschatting te maken van de ruimte voor innovatie, kijkt het Aanbestedingsinstituut naar vier aandachtsgebieden: EMVI, geïntegreerde contractvormen, aandacht voor veiligheid en duurzaamheid. “Sinds de inwerkingtreding van de nieuwe Aanbestedingswet in 2013 is het gebruik van EMVI sindsdien enorm toegenomen. Echter in 75% van de niet-openbare aanbestedingen zijn de EMVI-criteria niet bekend. Dus je vraagt partijen om mee te doen aan de selectie, maar de gunningcriteria zijn niet duidelijk. Ook zien we dat het merendeel van de contractvormen traditioneel is. Oftewel: de opdracht is volledig dichtgetimmerd. Dat geldt voor 77% van de contracten en de rest is voornamelijk design & construct-contracten. Ook daar is weinig speelruimte voor innovatieve oplossingen gegeven.”

“Kijken we naar de V&G-plannen, dan zien we dat in 2015 maar 15% van de V&G-plannen echt voldoet. We kijken dan of de plannen voldoende project-specifiek zijn. Is erover nagedacht, per project gekeken waar de risico’s zitten? Of is het veel knip- en plakwerk? Gelukkig worden opdrachtgevers hierover straks bij wet op hun verantwoordelijkheid gewezen.”

Innovaties moeten lonend worden
Kortom, de praktijk bij openbaar aangekondigde aanbestedingen speelt technische innovaties niet bepaald in de kaart. Het loont nog te weinig voor bedrijven om onderscheidend te zijn door innovaties aan te bieden. Opdrachtgevers vragen er niet naar, of niet objectief genoeg. “De cijfers van het Aanbestedingsinstituut bevestigen daarmee het beeld dat technische innovaties en aanbestedingen in de praktijk nog lastig te combineren zijn. Door het Aanbestedingsinstituut en Bouwend Nederland wordt daarom gezocht naar oplossingen om de EMVI-problematiek in een goed werkend systeem om te vormen. Het gaat daarbij om instrumenten als een ‘EMVI-light’, het bijeenbrengen van opdrachtgevers en opdrachtnemers via regionale marktdagen tot het organiseren van ‘Winnen met EMVI’-cursussen. Ook op veiligheidsgebied zijn er korte lijnen met de Inspectie SZW. Mede dankzij de cijfers van het Aanbestedingsinstituut verschijnt er wetgeving waardoor de verantwoordelijkheid van de opdrachtgever duidelijker wordt. Dit moet leiden tot sterk verbeterde V&G-plannen in de Ontwerpfase. Innovaties moeten lonend worden!”

Interactief
De bijeenkomst op 15 november 2016 in Zoetermeer kenmerkte zich door de interactie met de zaal. Weten wat de zaal vond van de voorgelegde stellingen? Kijk dan hier

Presentaties
Alle presentaties die gegeven zijn tijdens het evenement kunt u terugzien op de website van Bouwend Nederland
De presentatie van Matthijs Huizing van Ministerie Economische Zaken
De presentatie van Marissa Willemse van Uneto-VNI
De presentatie van advocaat Arjan ter Mors van Infence Advocaten
De presentatie van Malcolm Aalstein van gemeente Amsterdam
De presentatie van Alex Hesling (Kuijpers Installaties) en Jaap Strating (gemeente Eindhoven)
De presentatie van Arnoud Walrecht van KPMG