Ontwerpen Icoon Afsluitdijk onthuld

Met de onthulling van een eerste ‘Spiegelsteen’ in de dijk hebben minister Schultz van Haegen (Infrastructuur en Milieu) en de gedeputeerden Kielstra van de provincie Friesland en Loggen van de provincie Noord-Holland vrijdag 2 september 2016 in Breezanddijk het startschot gegeven voor het project Icoon Afsluitdijk. Daan Roosegaarde en zijn team van ontwerpers, technici en ontwikkelaars onthulden de ontwerpen die vanaf dit en volgend jaar bijdragen aan de waarde van de dijk als internationaal visitekaartje voor de Nederlandse waterbouwkunde, innovatie en Dutch Design.

Rijkswaterstaat versterkt de Afsluitdijk de komende jaren om Nederland ook in de toekomst te beschermen tegen de kracht van het water. Er komen onder meer nieuwe keersluizen en pompen om meer water te kunnen afvoeren, waardoor het grootste gemaal van Europa ontstaat. Rijk en regio hebben deze gelegenheid aangegrepen om ook initiatieven op het gebied van recreatie en toerisme, natuurontwikkeling en duurzame energie de ruimte te geven. Studio Roosegaarde versterkt de cultuurhistorische waarde van de dijk en maakt nieuwe koppelingen tussen mens en landschap.

Innovatie
Schultz: “Het innovatieve ontwerp van Cornelis Lely beschermt ons land al meer dan 80 jaar. De Afsluitdijk is veel meer dan een eindeloze scheiding tussen zilt en zoet. De Afsluitdijk staat voor durf, daadkracht en innovatief ingenieurschap. Met dit project bouwen we voort op deze traditie en blijft de Afsluitdijk vandaag, morgen en in de verre toekomst een levende legende op het terrein van waterveiligheid, duurzaamheid en innovatie.”

Minister Bussemaker (Onderwijs, Cultuur en Wetenschap) liet in een videoboodschap weten blij te zijn met de toekenning van de icoonstatus aan de Afsluitdijk. “Van de stellingen van Den Oever en Kornwerderzand, de Lorentz- en Stevinsluizen tot het monument van Dudok: de Afsluitdijk is een aaneenschakeling van rijksmonumenten. De Afsluitdijk is ook symbool van de bron van onze nationale geschiedenis en cultuur: de strijd tégen en het leven mét het water. En als icoon is het een symbool van onze toekomst. Van onze drang naar vernieuwing en verbeeldingskracht.”

Kielstra: “Wij zijn blij met de innovatieve kunst van Roosegaarde. Het is een prachtige aanvulling op alle innovatieve projecten die wij vanuit De Nieuwe Afsluitdijk, in samenwerking met het Rijk, hebben kunnen ontwikkelen om recreatie en toerisme, economie en de werkgelegenheid van de aan de Afsluitdijk grenzende regio’s in Noord-Holland en Fryslân te stimuleren.”

Roosegaarde: “Het Nederlandse landschap is van oudsher al een plek van innovatie. Onze dijken symboliseren het creatief vermogen van Nederland om te leven met het water. Met een subtiele laag die duisternis en licht met elkaar verbindt, maken wij een nieuwe koppeling tussen historie en toekomst, tussen praktisch en poëtisch en tussen mens en natuur. Het is een eer om aan te werken.”

Spiegelstenen
Naast de onthulling van de eerste Spiegelsteen in de dijk reikten Schultz, Kielstra en Roosegaarde 6 Spiegelstenen uit aan mensen die veel voor de Afsluitdijk hebben betekend. De lichtreflecterende Spiegelstenen zijn een unieke serie, gemaakt van de oude basaltblokken, en zijn een ode aan de 5000 werknemers die de 32 kilometer lange dijk in 5 jaar steen voor steen met de hand hebben gebouwd. Twee stenen gaan naar de heren Pennekamp en De Jong, die hun leven lang werkten aan het onderhoud van de Afsluitdijk. De familie van Cornelis Lely ontvangt een steen. De architecten van het nieuwe Masterplan van de Afsluitdijk, Yttje Feddes en Paul de Ruiter, krijgen er één; Alex Terpstra nam er één in ontvangst voor bij het Monument op de Afsluitdijk en Bert Kranendonk en Theo op de Hoek namen een steen voor het nieuwe Beleefcentrum op de Afsluitdijk in ontvangst.

Expositie
Vrijdagavond om 21:30 uur opent Daan Roosegaarde een tijdelijke expositie in Breezanddijk, waar een 16 meter lange maquette van de Afsluitdijk de proefopstellingen toont van alle concepten die het komende jaar op de Afsluitdijk worden gebouwd. Twee concepten hebben een permanent karakter: ‘Lichtpoort’ en ‘Lichtlijn’.

Lichtpoort
Van zowel het Lorentz- als het Stevin-sluizencomplex (aan het begin en het einde van de Afsluitdijk) wordt het verouderde beton gerestaureerd. De 60 opgeknapte monumenten worden voorzien van een retro-reflecterende laag die oplicht door de koplampen van passerende auto’s. Er is geen licht te zien als er geen auto’s rijden. Roosegaarde maakt van de sluizen zo een spectaculaire entree voor de Afsluitdijk.

Lichtlijn
Studio Roosegaarde versterkt de 32 kilometer lange Afsluitdijk door een retro-reflecterende geleiderail die alleen oplicht door de koplampen van passerende auto’s. Deze strakke en bijna zen-achtige lijn van lichtreflectie, die de rechtheid en icoonstatus van de Afsluitdijk versterkt, geeft een gevoel van rust en veiligheid. De permanente concepten worden gerealiseerd in 2017.

Tijdelijke werken:
Waterlicht
Op de avonden van vrijdag 2 en zaterdag 3 september toont Studio Roosegaarde vanaf 23:00 uur voor een breed publiek het kunstwerk ‘Waterlicht’, dat als een Noorderlicht van Nederland laat zien tot waar het water zou reiken zonder de bouw van de Afsluitdijk. Waterlicht bestaat uit golvende lijnen van licht boven het publiek, gemaakt met de nieuwste LED-technologie, software en lenzen. Ook de expositie met de maquette is zowel vrijdag- als zaterdagnacht tussen 23.00 uur en 02.00 uur te bezoeken.

In de expositie staan ook de tijdelijke concepten opgesteld die in 2017 worden gerealiseerd:

Windvogel
Windvogel wordt in samenwerking met de TU Delft ontwikkeld naar de droom van wijlen Wubbo Ockels om energieopwekkende vliegers te realiseren. Deze hoog boven het landschap zwevende vliegers wekken door de wind energie op van 20 tot soms wel 100 kW. Aan de droom van Ockels voegt Roosegaarde lichtgevendheid toe, die een spel van dansende lijnen geeft en visualiseert dat energie overal om ons heen is.

Glowing Nature
Studio Roosegaarde kweekt lichtgevende algen uit de natuur om ze meer licht te laten geven en langer te laten leven. Ze zijn puur natuur en een van de oudste micro-organismen op aarde. De algen komen lichtgevend en interactief binnen in de historische kazemat uit 1932 aan de Frieslandzijde. Bezoekers kunnen een directe interactie aangaan: als de algen in beweging komen, geven ze licht.

Daan Roosegaarde
Ontwerper en innovator Daan Roosegaarde (1979) staat internationaal bekend om zijn sociale ontwerpen. Met zijn team van designers en engineers te Studio Roosegaarde werkt hij aan ontwerpen die de relatie tussen mens en ruimte verbeteren. Roosegaarde heeft diverse internationale awards gewonnen in de design- en kunstwereld en is onder meer tentoongesteld in het Rijksmuseum in Amsterdam, Tate Modern in London en openbare ruimtes over de hele wereld. Interactie, innovatie en schoonheid staan centraal in wat hij omschrijft als ’techno-poëzie’.

Het project
Voor het project Icoon Afsluitdijk is 13 miljoen euro beschikbaar, betaald door de ministeries van IenM (8 miljoen euro) en OCW (2 miljoen euro) en de partners in de regio, de provincies Friesland en Noord-Holland (3 miljoen euro). Het betreft hier de kosten voor voorbereiding, ontwerp, contractering, realisatie en onderhoud gedurende 5 tot 10 jaar. Studio Roosegaarde krijgt betaald voor het ontwerp en de art direction bij realisatie. Het overgrote deel van de kosten gaat naar de partij(en) die de openbare aanbesteding winnen. Voor de totale versterking van de Afsluitdijk is een budget gereserveerd van 831 miljoen euro.