Interview met Gertjan Eg, directeur ASTRIN en de ALiS foundation, over het ALiS protocol. ALiS staat voor ASTRIN Lighting interoperability Standard. Het is een protocol dat de communicatie tussen openbare verlichting en management software van diverse fabrikanten mogelijk maakt.

1. Waarom is het ALiS protocol opgezet?

Zo’n zeven jaar terug kwamen een aantal innovatieve ondernemers in de openbare verlichtingswereld, tot de conclusie dat een standaard voor de communicatie tussen openbare verlichtingssystemen en management software noodzakelijk was om er voor te zorgen dat beheerders vertrouwen krijgen in oplossingen voor het beheren op afstand.

Tot het moment dat we in 2014 de eerste versie van het ALiS protocol publiceerde, kochten de wegbeheerders bij iedere aanbesteding van openbare verlichting die men op afstand wilde beheren ook een beheerpakket van deze leverancier. Voor de meeste wegbeheerders was dit alleen al een reden om een dergelijk systeem niet aan te schaffen. Nu met het ALiS protocol een standaard beschikbaar is, waar een groot aantal leveranciers aan zowel de kant van de openbare verlichtingssystemen als aan de kant van beheersoftware voldoen, is interoperabiliteit gegarandeerd en bestaat deze drempel niet meer.

In de contacten die we met de beheerders van openbare verlichting hebben, blijkt steeds weer dat interoperabiliteit van diverse systemen van groot belang is; Veel beheerders hebben te maken met steeds complexere systemen en teruglopende budgeten. Beheer van de openbare verlichting via een automatiseringsoplossing helpt wegbeheerders om aan de toekomstige uitdagingen te voldoen. Wat zeker ook een belangrijke motivatie is, is de energiebesparingsopdracht die vanuit het energie akkoord aan de gemeentes is opgelegd. Ten dele kan deze besparing door LED lampen bereikt worden. Dat zal echter niet voldoende zijn. Moderne openbare verlichtingssystemen zijn te dimmen, waardoor nog meer energie bespaard kan worden. Voor dergelijke systemen is beheer op afstand noodzakelijk. Het ALiS protocol garandeert de interoperabiliteit van dergelijke systemen, waarmee de belangrijkste drempels voor wegbeheerders zijn weggenomen.

2. ASTRIN is de branchevereniging voor leveranciers in de Nederlandse verkeersindustrie. Wat is de rol van ASTRIN in het opzetten en uitbouwen van het ALiS protocol?

In 2011 zijn diverse leveranciers van openbare verlichtingssystemen lid geworden van ASTRIN. Vanaf dat moment zijn belangrijke stappen gezet en is de standaard tot stand gekomen.

De eerste stap was dat in overleg met de wegbeheerders, de klanten van openbare verlichtingssystemen, overeenstemming kwam over de functionaliteit van het protocol. Op basis daarvan is het protocol uitgewerkt in een eerste versie van de ALiS standaard.

Met het vaststellen van de eerste versie is het beheer van het protocol in handen gekomen van een nieuwe stichting die speciaal voor dit protocol is opgericht. De ‘ALiS Foundation’ bestaat uit een bestuur, technische werkgroep, raad van toezicht en raad van advies. Naast de leveranciers van openbare verlichtingssystemen en software leveranciers zijn met name ook wegbeheerders nauw betrokken bij de ontwikkeling, beheer en toekomst van het ALiS protocol. ASTRIN helpt de ALiS Foundation nog steeds en werkt samen aan het succes van het ALiS protocol.

3. ALiS is voor het eerst getest tijdens het project Havenspoorpad in samenwerking met de gemeente Rotterdam. Welke leermomenten komen uit dat project naar voren?

Dat klopt. Rotterdam heeft in een innovatieproject het ALiS protocol omarmt. Na een oproep zijn zeven leveranciers begonnen aan dit project. Vijf daarvan hebben al in de eerste fase het project succesvol afgerond. Om diverse redenen, zullen de twee andere bedrijven dit najaar het project afronden. Tevens is het voor enkele andere bedrijven mogelijk in deze tweede fase aan het project deel te gaan nemen. In deze tweede fase krijgen ook de leveranciers van management software de kans hun systemen met ALiS uit te testen in combinatie met de diverse hardware leveranciers. Om snel te zien wat het project inhoud verwijs ik graag naar het filmpje dat hierover gemaakt is (https://vimeo.com/130526814).

Maar nu terug naar de vraag. Wat zijn de leerpunten uit het Havenspoorpad project?

Rotterdam heeft zich met dit project echt opgeworpen als een ‘innovatie broedplaats’. Het ALiS protocol stond nog maar in de kinderschoenen en heeft door dit project een groeispurt gemaakt en is tot wasdom gekomen.

Op Rotterdamse wijze ´niet lullen maar poetsen´ creëerden leveranciers met Rotterdam een unieke situatie: telemanagementsystemen van verschillende leveranciers die naast elkaar vanuit een beheerpakket succesvol werken dankzij het ALiS protocol.

De eerste versie van het ALiS protocol was gebaseerd op de functionele commandostructuur zoals deze met de markt via IGOV en IOV was overeengekomen. In Rotterdam wilde ze al een stapje verder gaan. Op het Havenspoorpad zijn de systemen uitgerust met bewegingsdetectoren. In het bovengenoemde filmpje is dat goed te zien. In het ALiS protocol was hierin nog niet voorzien. Daarnaast bleken er ook nog wat interpretatieverschillen te zitten in het protocol en bleken enkele definities toch niet eenduidig genoeg. Al deze punten zijn de laatste maanden uitvoerig geëvalueerd en hebben inmiddels geleid tot versie 1.2.

Als ALiS Foundation zijn we blij met het feit dat Rotterdam ook een tweede fase van dit project opstart. Het Havenspoorpad project heeft laten zien dat het ALiS protocol doet waar het voor ontwikkeld is: het bewijs van interoperabiliteit in de praktijk.

4. Eind juli verschijnt ALiS 1.2, de nieuwe versie van het protocol. Wat is er nieuw in deze versie?

Het gehele project en onze aanpak was gebaseerd op het principe ‘learning by doing’. Tijdens de eerste implementatie bleek het al nodig het protocol verder aan te scherpen. In het najaar 2014 pubiceerden we de ALiS versie 1.1. In november 2014 zijn ook de eerste vijf leveranciers gecertificeerd. Deze vijf bedrijven hebben meegedaan aan het Havenspoorpad project in Rotterdam. Inmiddels zijn de leerpunten uit het Havenspoorpad project verwerkt in de nieuwste versie.

Er zijn eigenlijk drie belangrijke aanvullingen t.o.v. de eerste versies.

Ten eerste zijn enkele onduidelijkheden aangepakt. Dit heeft geleid tot een duidelijkere structuur en vertaling van de functionaliteiten in de specificatie. Een voorbeeld is de wijze waarop het licht uitgezet kan worden. In versie 1.1. werd dan gedimd naar 0% licht. Dit kan nog steeds, maar daarnaast kan nu ook de energievoorziening uitgezet worden mits het achterliggende systeem dit aankan.

Een tweede aanvulling betreft de wijze waarop logdata en alarmen verwerkt worden. De structuur daarvoor was onduidelijk. Nu is dit duidelijk en is er een standaardlijst opgenomen voor deze data en de wijze waarop hiermee omgegaan dient te worden.

De derde verbetering heeft niet direct met de inhoud van het protocol te maken, maar is wel zo belangrijk voor de gebruikers. Naast het standaard document is een toelichting gemaakt over het protocol. Dit maakt het gebruik en de (on)mogelijkheden van het protocol duidelijker. Deze beschrijving vullen we de komende maanden nog aan met use cases.

Versie 1.2 staat vanaf eind juli 2015 op de site van de ALiS Foundation. Vanaf september verwachten we de eerste leveranciers te certificeren tegen deze nieuwe versie.

5. Welke voordelen biedt het ALiS protocol de opdrachtgevers in openbare verlichting?

Het voordeel zit primair in de interoperabiliteit. Het ALiS protocol zorgt ervoor dat beheerders vendor lock-in voorkomen en daarmee onnodige complexiteit en kosten voorkomen. Er blijft genoeg te kiezen. Het ALiS protocol is een communicatie protocol. Het zorgt voor een eenduidige taal tussen de diverse systemen. Diverse leverancier leveren andere functionaliteiten en daarin blijft het onderscheid groot.

Systemen die geleverd worden met een ALiS certificaat hebben aangetoond dat ze werken. Nu staat de weg open voor opdrachtgevers om op afstand hun systemen te beheren en uit te breiden met dynamische verlichtingssystemen en andere moderne toepassingen.

6. Hoe is de toekomst van het protocol gewaarborgd?

Het op lange termijn beheren en ontwikkeling van het ALiS protocol is de kern van de ALiS Foundation. Het werk van de stichting wordt bekostigd uit licentieopbrengsten. Per lichtpunt dat geleverd wordt, ontvangt de stichting 1 euro.

Het voortbestaan van de stichting en daarmee dus het succes en de toekomst van het ALiS protocol zal uiteindelijk blijken uit de mate waarin de opdrachtgevers het ALiS protocol voorschrijven in hun bestekken en gaan toepassen in de praktijk.

In België hebben grote beheerder als Eandis en de Vlaamse Overheid hun commitment reeds uitgesproken en zijn de eerste projecten in uitvoering. In Nederland hebben beheerders verenigd in IGOV en IOV in een Intentieverklaring zich ook positief uitgesproken over het ALiS protocol. Ook hier zien we dat naast Rotterdam ook de eerste opdrachten voor met ALiS uitgeruste projecten gegund worden.

Om opdrachtgevers te helpen, verstrekt de ALiS Foundation standaard bestek teksten en staat open voor vragen vanuit de markt. Er is duidelijk een belang van zowel leveranciers als van wegbeheerders om het ALiS protocol tot een succes te maken. We hebben dus alle vertrouwen in het feit dat het ALiS protocol een lang leven beschoren is.