Bouwen op het water voor een veilige toekomst

Het onderstaande artikel is geschreven als eindopdracht voor de collegereeks Mobiliteit en Ruimte. Dit vak wordt gegeven aan alle 4e-jaarsstudenten Ruimtelijke Ordening & Planologie (ROP) en Verkeerskunde (VK) aan de NHTV international hogeschool Breda.

Bouwen op het water voor een veilige toekomstSamenvatting
Bouwen op water is een bouwvorm die in Nederland nog weinig wordt toegepast. Toch verdient deze bouwvorm meer aandacht, zeker vanwege de klimaatverandering en het toenemende ruimtegebrek. Bouwen op water kan een goede bijdrage leveren om deze problematiek tegen te gaan. De klimaatverandering brengt een hoop gevaren en problemen met zich mee, daarom moet er niet gedacht worden in problemen maar in oplossingen. De Randstad is hiervan een goed voorbeeld. De Randstad groeit nog steeds, maar de ruimte op het vaste land wordt steeds minder. Water moet in die uitbreidingsplannen meer ruimte krijgen en zou ook gebruikt kunnen worden voor wonen en vervoer. Nederland is flink bezig om te investeren in een klimaatbestendige en duurzame delta, voornamelijk om ons land te beschermen tegen het water. Elders in Europa is men bezig om ‘floodproof’ te bouwen. Op deze manier worden gebieden overstromingsbestendig gemaakt. Bijvoorbeeld in Duitsland. Daar heeft men in Hamburg een wijk 7,5 meter boven NN gebouwd. (NN = Normal Null, het Duitse N.A.P.). Dit is een idee om in de Randstad toe te passen; de Randstad ligt immers op veel plekken onder het NAP! Dordrecht heeft al enige ervaring met deze bouwvorm. Kortom, samen moeten we er voor gaan zorgen dat water wel de ruimte krijgt die nodig is, maar dit moet samengaan met klimaatbestendige en duurzame oplossingen voor bouwen op water. Een veilige toekomst is zo vastgelegd.

Bouwen op het water is een bouwvorm die in Nederland nog weinig wordt toegepast. Met de klimaatverandering en het toenemende ruimtegebrek in Nederland krijgt deze bouwvorm steeds meer aandacht binnen de ruimtelijke ordening. Deze aandacht is terecht, want bouwen op het water is een goede oplossing voor bovenstaande problematiek. Bouwen op het water kan een grote bijdrage leveren aan een veilige toekomst.

Problematiek
Volgens de commissie Veerman stijgt de zeespiegel de komende 100 jaar met 0,55 tot 1,1 meter. Over de exacte zeespiegelstijging is nog steeds veel discussie, dit neemt niet weg dat de zeespiegel in de toekomst zal stijgen. Dit is niet het enige probleem dat de klimaatverandering te weeg brengt. Er zullen in de toekomst steeds meer extreme regenbuien komen. Daar tegenover staan weer langere periodes van extreme droogte. Hiermee stijgt de druk op de waterhuishouding. De klimaatverandering brengt een hoop gevaren en problemen met zich mee, maar schept ook kansen. Er moet niet gedacht worden in problemen maar in oplossingen.

Naast de stijging van de zeespiegel krijgt Nederland steeds meer te maken met een toenemend ruimtegebrek. Steeds vaker klinken er geluiden door dat Nederland langzaamaan vol wordt gebouwd. Beetje bij beetje worden delen van het groene hart ‘afgesnoept’ voor uitbreiding van steden. De Randstad blijft groeien en de ruimte op het land om uit te breiden is schaars. Volgens de structuurvisie Randstad 2040 zullen er in de Randstad tot 2040 tenminste 500.000 woningen bij moeten komen. Als al deze woningen in het bestaande stedelijk gebied gerealiseerd worden, onstaan er grote problemen ten opzichte van waterberging. Volgens deze structuurvisie moet het water meer ruimte krijgen en kan het benut worden voor andere functies zoals wonen en vervoer(1).

Nederland gaat de komende jaren flink investeren in een klimaatbestendige en duurzame delta. Dit is ook nodig om Nederland te beschermen tegen het water. Deze investering houdt voornamelijk het versterken van de bestaande delta in. Investeringen voor bouwen op het water worden weinig toegepast. Dit is, tot nu toe, een gemiste kans want bouwen op het water kan een grote bijdrage leveren aan de oplossing voor de dreigende problematiek.

Floodproof bouwen
Een vorm van bouwen op het water die een bijdrage kan leveren aan de oplossing voor de dreigende problematiek is “floodproof” bouwen. Dit is een bouwvorm waar complete gebieden overstomingsbestendig zijn. Een bekend en goed voorbeeld is Hafencity in Hamburg. De druk op het grondgebied in Hamburg is groot en Hamburg ligt aan een rivier met sterk wisselende getijden. In het oude havengebied worden woningen, kantoren en infrastructuur buitendijks aangelegd. Er wordt geen dijk of andere waterkering gerealiseerd en toch is de complete wijk overstromingsbestendig. Om dit te kunnen realiseren, zijn een aantal eisen opgesteld. Eén van deze eisen is dat alle bouwlagen waar overnacht kan worden minimaal 7,5 meter boven NN dienen te liggen. (NN = Normal Null, het Duitse N.A.P.). Deze 7,5 meter is hoger dan de hoogst gemeten waarde tijdens een stormvloed in de geschiedenis. Onder deze bouwlagen bevinden zich gesloten betonnen bouwlagen die onder andere als parkeervoorziening worden gebruikt. De wegen in dit gebied zijn ook op een hoogte van 7,5 meter boven NN en erg breed aangelegd zodat tijdens een overstroming de hulpdiensten genoeg ruimte hebben om zich te kunnen voortbewegen tussen al het andere verkeer dat zich tijdens een overstroming op deze wegen bevindt.

Bovenstaande oplossing zou in Nederland uitstekend toegepast kunnen worden in de Randstad en dan met name in Rotterdam en Dordrecht, omdat daar het overstromingsrisico vanuit de grote rivieren het grootst is. In Dordrecht heeft men al ervaring met buitendijks wonen en er ligt inmiddels een plan voor floodproof bouwen. In Rotterdam zijn een aantal oude havengebieden waar deze manier van bouwen uitstekend toegepast kan worden. De druk op het bestaande gebied is groot en daarom is het realiseren van buitendijks wonen en werken een goede oplossing(2).

Bouwen op en aan het water
Bouwen op en aan het water kan er mede voor zorgen dat het oplossen van eerder genoemde problematiek gecombineerd kan worden met mooie woonmilieus. Wonen aan het water is nog steeds een woonvorm die zeer in trek is. Mensen wonen graag aan of op het water. Een voorbeeld van een woningbouwproject op het water is Booneiland in Almere. Dit project bestaat uit de realisatie van 19 drijvende watervilla’s rond een vast eiland. Dit eiland is te bereiken vanaf het vaste land en is mede bedoeld als parkeergelegenheid. De villa’s worden ontsloten door loopsteigers. De woningen zijn drijvend en fluctueren mee met de getijden van het water. De loopsteigers en ontsluitingsweg naar het vaste land toe kunnen drijvend worden uitgevoerd(3). Drijvende wegen zijn al ver ontwikkeld en doen niet meer onder voor wegen op het vaste land. De woningen en infrastructuur in dit project zijn dus bestand tegen de gevolgen van de klimaatverandering. Door meer woningen op en aan het water te bouwen geven we het water de ruimte dat het nodig heeft en wordt de druk op de waterhuishouding sterk verminderd.

Een veilige toekomst
Door de klimaatverandering is er meer ruimte nodig voor water, maar tegelijkertijd wordt er maar doorgebouwd op het land. Vooral in de randstad dreigen op termijn grote problemen te ontstaan in de waterhuishouding. Om deze problemen voor te zijn moet er geïnvesteerd worden in bouwprojecten op het water. Dit kan door voorbeelden uit het buitenland,zoals Hafencity, in Nederland toe te passen en zelf voorop te lopen met de ontwikkeling van nieuwe manieren om te bouwen op en met het water. Nederland is hiermee op de goede weg, maar verdere ontwikkelingen op dit gebied zijn nodig. Als expert op het gebied van water dient Nederland deze naam eer aan te doen door vooruitstrevende en innovatieve oplossingen toe te passen zodat het land niet ten onder gaat aan het water. Samen met de investeringen in een klimaatbestendige en duurzame delta zorgt bouwen op het water voor een duurzame oplossing voor de waterproblematiek. Een veilige toekomst voor Nederland is op deze manier vastgelegd.

Noten
(1) Randstad 2040, Ministerie van VROM, september 2008
(2) SEV Advies inzake waterwonen, Jeroen Singelenberg, april 2008
(3) www.booneiland.nl