Afgelopen zaterdag 7 januari trof de winter Nederland, code rood waarschuwde ons om vooral niet de weg op te gaan als dat niet nodig was. Toch werd deze dag dé zaterdag met de meeste verkeersongevallen sinds 2014. Welk signaal geven de cijfers?

STAR-database

Dankzij het STAR-initiatief* beschikken we over actuele, door de politie geregistreerde, ongevallencijfers. Afgelopen zaterdag 7 januari 2017 was een dag, volgens de nieuwsberichten, met veel ongevallen als gevolg van de gladheid. De actuele STAR-database geeft inzicht in wat er precies gebeurde. Op basis van STAR-data van de afgelopen jaren (2014 t/m 2016) is vast te stellen dat in Nederland op een ‘normale’ zaterdag in januari gemiddeld 268 ongevallen plaatsvinden. Echter springen er twee zaterdagen uit, namelijk:

• Zaterdag 24 januari 2015 met 531 ongevallen (98% meer dan gemiddeld)

• Zaterdag 7 januari 2017 met 625 ongevallen (133% meer dan gemiddeld)

Voor beide zaterdagen geldt dat ijzel en sneeuw voor gladheid zorgde en weerswaarschuwingen uitgebreid het land in zijn gestuurd.

In deze notitie een verkennende ongevallenanalyse en een aantal voorzetten ter overweging.

Zaterdag 7 januari 2017

Op een animeerde ongevallenkaart van Nederland (zie link onderaan deze tekst) is te zien hoe de ongevallen op zaterdag 7 januari 2017 zich in de loop van de tijd ontwikkelen. Duidelijk is te herkennen, in de aantallen ongevallen, dat de sneeuw en ijzel zich over het land verplaatst. Het begint in de regio Amsterdam en schuift diagonaal over het land, vooral richting het zuidoosten.

Twee piekmomenten springen eruit, tussen 7:00-8:00u met 54 ongevallen en 15:00-16:00u met 51 ongevallen.

Ruim 90% van de ongevallen (570) vindt plaats op een wegvak. De meeste van deze ongevallen (54%) vonden plaats op de wegen waar een limiet van 100 k/u of hoger geldt, gevolgd door de 50 km/u (23%) en opvallend laag zijn de aantallen op de 80 km/u wegen (8%).

Van de betrokken voertuigen was 80% een personenauto en 11% een bestelauto of vrachtauto. Van de betrokken verkeersdeelnemers valt 25% in de leeftijdsgroep tussen 18 en 24 jaar en 34% in de groep van 25-39 jaar. Van de 38 slachtoffers, waaronder 1 dode, vielen de meeste slachtoffers (8) tussen 19:00-20:00u.

In de STAR-database is ook bekend of iemand in zijn eigen woonplaats bij een ongeval is betrokken. Hieruit blijkt dat 72% van de ongevallen niet plaatsvindt in de eigen woonplaats. Het lijkt erop, gezien de vele ‘snelweg’ ongevallen met snelverkeer én het buiten de eigen woonplaats plaatsvinden van de ongevallen, dat de gemaakte reizen langere afstanden betreffen. Dit ondanks de waarschuwing thuis te blijven.

Hoe kunnen we dit voorkomen?

Deze verkennende analyse is bedoeld om een signaal af te geven. Als eerste kan worden vastgesteld dat de weerswaarschuwingen niet voorkomen dat deze ongevallen gebeuren. We gaan toch op stap met de auto maar, zo lijkt het, minder in de eigen woonplaats maar juist over een langere afstand. Immers op de 50-wegen is een grote daling van het aantal ongevallen (normaal 49% versus 23% op 7 januari 2017).

Vraag is: moesten deze ‘lange’ reizen echt worden gemaakt of kunnen we de weggebruiker nog beter helpen hierover een verstandige beslissing te nemen.

Het tweede dat opvalt is het hoge aandeel ongevallen op 100+ wegen (normaal 13% versus 54% op 7 januari 2017), zeker ten opzichte van de 80-wegen (normaal 12% versus 8% op 7 januari 2017). De cijfers maken duidelijk dat hoe hoger de snelheidslimiet is, des te hoger het aandeel ongevallen. Op de gezamenlijke 100+ wegen ligt het aandeel 4,2 keer hoger. Echter op de 130-wegen zelfs 11 keer hoger.

De vraag is: ligt dit aan de verwachting/inschatting van de bestuurder dat de weg (hogere limiet en dus beter ingericht) veiliger is dan deze in werkelijkheid is tijdens periode van ijzel en sneeuw?

Een verklaring hiervoor kan liggen bij het ZOAB. Bekend is dat het zout wegspoelt door het ZOAB en de weg er dus veilig eruitziet maar niet per se veilig hoeft te zijn. Iets dat we wel bij ZOAB gewend zijn tijdens regen. Een probleem dat bij gladheid groter wordt bij lage snelheden en weinig verkeer.

De uitdaging is: kunnen we dit oplossen? Misschien kan de wegbeheerder met deze voorzet en beschikbare ongevallengegevens een stap zetten.

Een mogelijke oplossingsrichting kan zijn het aantal rijstroken per rijrichting beperken zodat het op een beperkt aantal rijstroken zo druk wordt dat het zout beter zijn werk kan doen. Bovendien ontstaat dan voor RWS meer capaciteit om die beperkte aantallen rijstroken te strooien. Dit leidt misschien tot files op de snelwegen, maar laten we hopen dat dan nog meer weggebruikers besluiten thuis te blijven.

Deze maatregel kan niet zonder duidelijke communicatie worden ingevoerd, de weggebruiker moet heel concreet worden geholpen bij het nemen van zijn beslissing om, omwille van de veiligheid van zichzelf en andere weggebruikers, niet de weg op te gaan.

Opmerking: deze cijfers zijn voorlopig aangezien er nog aanvullingen en correcties door de politie kunnen worden doorgevoerd. Sommige ongevallen zijn daardoor nog niet compleet.

Ongevallenkaart

Link geanimeerde ongevallenkaart (.gif), bekijk hoe de ongevallenkaart zich op zaterdag 7 januari 2017 in stappen van een uur (0:00-24:00u) opbouwt: https://static.via.nl/images/accidents/20170107/accident.gif

* STAR (Smart Traffic Accident Reporting) is een initiatief van de Nationale Politie, Verbond van Verzekeraars en VIA in nauwe samenwerking met de relevante stakeholders (www.star-verkeersongevallen.nl). STAR richt zich sinds 2012 op het verbeteren van het inzicht in de verkeersveiligheid. De oplossing wordt gezocht in een innovatieve samenwerking, een efficiënte ongevallenregistratie met als doel effectieve ongevallenanalyses.