Historisch benzinestation schuift 50 meter op

Verplaatsen in plaats van slopen

Voor de aanleg van de nieuwe Randweg aan de zuidwestzijde van ’s-Hertogenbosch moest een oud benzinestation aan de Vughterweg verdwijnen. Dit Rijksmonument lag midden in het tracé van de Randweg. Slopen was door de bijzondere status geen optie, dus is het gebouwtje eind juli 2008 in zijn geheel 50 meter verplaatst. Op de nieuwe locatie wordt het monument gerestaureerd en krijgt het een nieuwe bestemming als kantoorlocatie.

infrasite_insert_image_2

‘Waarom iets waardevols slopen, als je het ook kunt verplaatsen?’, zegt ir. Xander Soonieus, projectleider bij Bresser funderings- en vijzeltechniek. Dit bedrijf is toonaangevend in Nederland als het om het verplaatsen van bouwwerken gaat. ‘Zo hebben we in 2003 bij de Afvalverbrandingsinstallatie van Amsterdam een fabriekshal met een gewicht van 6,6 miljoen kilogram een kilometer verplaatst. Dat gebouw was 60 meter lang, 30 meter breed en 20 meter hoog. Het verplaatsen was nodig om ruimte te maken voor de bouw van de nieuwe Hoogrendement Afvalverbrandingsinstallatie. Ook een woongebouw met vier verdiepingen, een complete molen, woningen, fonteinen, fabrieksloodsen, viaducten en talrijke andere bouwwerken en constructies zijn door ons al eens verplaatst. Wij zeggen dan ook: de kosten zijn vaak doorslaggevend, niet de techniek. Bijna alles is te verplaatsen, desnoods zagen we een gebouw in stukken.’

Rijksmonument

Een nieuw gebouw op de referentielijst van Bresser is het voormalige benzinestation aan de Vughterweg. Het is een ontwerp van de inmiddels overleden architect A. Meijlink. Het gebouw is rond 1933 gebouwd en is daarmee één van de oudste benzinestations van Nederland. Opvallend zijn de fraaie, gesegmenteerde paddestoelkolommen die de luifel, met daarboven een dakopbouw dragen. In de dakopbouw bevond zich de woning van de beheerder. Onder het gebouwtje bevond zich ook nog een kelder voor opslag.

Volgens Peter Tak, projectleider gemeente ’s-Hertogenbosch, is het benzinestation in 1998 gesloten, omdat het niet meer aan de toen geldende milieuregels voldeed: ‘Sindsdien is de gemeente ‘s-Hertogenbosch eigenaar van het gebouw. Het pand is dankzij de enorme inzet van de zoon van de architect, ir. T.J.J. Meijlink, sinds 2003 een Rijksmonument. Toen het gebouwtje op het tracé van de Randweg bleek te liggen, was al snel duidelijk dat verplaatsing de beste optie was. Het Rijk, de Provincie en de gemeente ’s-Hertogenbosch betalen de verplaatsing en restauratie. De gemeente heeft de Werkplaats voor Architectuur Utrecht een restauratieplan laten maken. Dat plan wordt uitgevoerd door restauratiearchitect Michiel Oort. Het gerestaureerde pand krijgt een kantoorbestemming.’

Verplaatsing

Het gewicht van het gebouwtje werd deels via de vier paddestoelkolommen afgedragen aan betonnen ringbuizen die ooit als fundering in de grond zijn aangebracht. Het achterste deel van het gebouw steunde af op de kelder. Om het gebouwtje te kunnen verplaatsen is eerst de fundering ontgraven tot 70 cm beneden maaiveld. Vervolgens is er een betonnen werkvloer gestort. Hierop is een folie aangebracht en heeft men vervolgens de wapening gesteld voor een 40 cm dikke funderingsplaat. ‘We hebben de wapening in de kolommen ter plaatse van de plaat uitgehakt, zodat we de plaat goed konden laten aansluiten op de kolommen. In de kelderwanden hebben we om de meter een 50 centimeter brede inkassing gemaakt, om ook een goede aansluiting te krijgen op de plaatfundering. Vlak voor het opvijzelen hebben we de kelderwanden net onder de inkassingen doorgeslepen. Het kelderdak is dus gewoon meeverhuisd, maar het onderste deel van de kelderbak is in de grond blijven zitten. Uiteindelijk is het gebouw met nieuwe plaatfundering op nieuwe betonnen ringbuizen geplaatst. Onder het gebouw zit nu een nieuwe kelder, maar het gebouwtje rust daar niet meer op’, aldus de uitleg van Soonieus.

Vijzelconstructie

In de plaatfundering zijn tien inkassingen gemaakt, om plaats te bieden aan tien 50 tons vijzels. De vijzels stonden op speciaal daarvoor gestorte poeren van 1,50 x 1,50 x 0,25 meter. Tevens is de plaatfundering voor de verplaatsing nagespannen. Vervolgens is het gebouwtje 1,50 meter opgevijzeld. Daarna reed een transportwagen van Mammoet met 20 assen en 80 wielen onder de funderingsplaat die met een snelheid van circa 1 km/uur het benzinestation naar zijn nieuwe plaats bracht. De projectleider: ‘Het opvijzelen zorgt voor de grootste krachtwerking in de plaatfundering. Op die krachten is de plaatfundering dan ook berekend.’

De vijzels maken tijdens het opvijzelen telkens een slag van 10 centimeter, waarna de vijzelplaat na iedere slag wordt onderstempeld met hardhout. Wie denkt dat het op- en afvijzelen een computergestuurde operatie is, waarbij iedere millimeter vanaf een laptop wordt gecorrigeerd, komt bedrogen uit. ‘Nee hoor, we meten gewoon met de duimstok. We hadden namelijk de tien vijzels in drie groepen verdeeld. De oliedrukleidingen van iedere groep vijzels stonden met elkaar in verbinding, waardoor iedere groep een gelijke druk ontwikkelde. Omdat je met drie groepen werkt, zakt de hele funderingsplaat altijd iets in de richting van een bepaalde groep door drukverschillen. Een kleine scheefstand van enkele centimeters is geen enkel probleem, door de grote stijfheid van de funderingsplaat. Zou je met vier groepen werken dan bestaat het risico dat een deel van de plaat gaat ‘hangen’ en dat kan leiden tot scheurvorming. Denk maar aan een tafel met drie of vier poten. Die met drie poten staat altijd stabiel.’

Transport

Het leggen van rijplaten en het verdichten van de geroerde grond rond de nieuwe kelder was voldoende voor het transport. De projectleider legt uit: ‘Door het grote aantal wielen onder de transportwagen is de asdruk niet hoger dan bij een gewone vrachtwagen. Ondanks het enorme gewicht hoef je dus geen aanvullende maatregelen te nemen op de rijroute.’

Het gebouwtje is tijdens het transport 200 graden gedraaid, waardoor de voorzijde straks weer naar de nieuwe Randweg komt te liggen. ‘Doordat alle wielen van de transportwagen afzonderlijk zijn aan te sturen, kun je relatief eenvoudig zo’n draai maken’, aldus Soonieus. Uiteindelijk duurde het opvijzelen een dag. Het transport vond de volgende dag plaats en het afvijzelen de dag daarna. Hij kijkt tevreden terug op de verplaatsing van het voormalige tankstation: ‘Bresser houdt zich niet alleen bezig met het verplaatsen van bestaande gebouwen, maar ook funderingsherstel en vijzeltechnieken. Het aardige bij zo’n verplaatsing is dat alle technieken bij elkaar komen; funderingsherstel, vijzeltechniek, nieuwe kelder, voorspannen, verplaatsen en draaien.’

Nieuwe Randweg voor ’s-Hertogenbosch

De Randweg wordt de nieuwe verbindingsweg tussen de A59 (Waalwijk) en de A2 (Vught)) aan de zuidwest kant van ’s-Hertogenbosch. Deze weg moet een oplossing gaan bieden voor een aantal knellende verkeersproblemen in ’s-Hertogenbosch en Vught. Het totale project, Randweg, twee spoortunnels en viaducten, en de verlegging van de rivier de Dommel, moet gereed zijn in 2011.

Achtergrondinformatie (verzorgd door de redactie van Infrasite)
Meer informatie over de Randweg vindt u op de Infrasite Projectpagina Den Bosch Zuid-West tangent (Randweg ‘s-Hertogenbosch – Vught)