WRR: Nieuwe beleidsstrategie voor investeringen in vitale infrastructuren

WRR-RAPPORT 81

Sturen op infrastructuren. Een investeringsopdracht (Infrastructures. Time to invest)

Den Haag – Onderzoek van de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR) wijst uit dat investeringen voor de lange termijn in infrastructuren in Nederland onvoldoende gewaarborgd zijn. Dat betekent een potentieel risico op termijn voor de leveringszekerheid, innovatie en duurzaamheid van voorzieningen als water, energie, transport, (tele)communicatie, dijken, drinkwater en riolering. De WRR pleit in zijn rapport Sturen op infrastructuren(Infrastructures. Time toinvest) daarom voor een andere beleidsstrategie. Die verandering in strategie raakt zowel de publieke als de private partijen die nu bij de toekomst van deze infrastructuren betrokken zijn.

Een dergelijke strategie moet volgens de WRR rekening houden met de sterk veranderde situatie waarin beheer en bestuur van dergelijke infrastructuren na twintig jaar marktwerking, liberalisering en internationalisering moeten opereren. In die situatie is niet langer de overheid (alleen) verantwoordelijk, maar is die verantwoordelijkheid vaak verdeeld over verschillende partijen.

Door de betrokkenheid van veel uiteenlopende partijen bij de infrastructuur, met ieder hun eigen doelstellingen, en door de nadruk op consumentenbelangen op de korte termijn dreigen de langetermijnbelangen voor de samenleving als geheel echter in gevaar te komen: innovatie, leveringszekerheid en duurzaamheid van de infrastructuren. Dit is van cruciaal belang voor de economische en sociale ontwikkeling, die in toenemende mate onder druk komen te staan door de uitputting van natuurlijke hulpbronnen en klimaatverandering.

Een strategie die de zorg voor de lange termijn kan borgen in deze nieuwe situatie moet volgens de WRR steunen op drie pijlers: nieuwe rollen en verantwoordelijkheden voor alle betrokken publieke en private partijen, meer verbindingen en samenwerking tussen overheid, beheerders, toezichthouders en consumenten en een betere machtsverdeling tussen de partijen. Daarbij moet niet alleen worden gekeken naar de Nederlandse situatie, maar zal ook de internationale en met name Europese dimensie moeten worden betrokken omdat deze netwerken inmiddels over nationale grenzen heengaan.

De situatie verschilt per sector. Maar de WRR signaleert in alle infrastructurele voorzieningen een dreigend gevaar voor de lange termijn publieke waarden. De WRR heeft onderzocht hoe deze investeringen op lange termijn kunnen worden veiliggesteld, met behoud van een efficiënte werking van de infrastructuren.

Daartoe heeft de WRR een beleidsstrategie ontwikkeld, bestaande uit drie pijlers. Per sector zal, afhankelijk van de bestuurlijke situatie, de betrokken partijen en de technische mogelijkheden, een op deze pijlers rustend toegesneden beleid moeten worden gevoerd. De drie pijlers van de nieuwe benadering zijn:

• nieuwe rollen en verantwoordelijkheden: de rollen en verantwoordelijkheden van de uiteenlopende publieke en private partijen voor investeringen in infrastructuren moeten opnieuw worden toegedeeld, mede gericht op lange termijn investeringen. Ministeries moeten het initiatief nemen in het ontwikkelen van een gedeelde sectorale visie en de regering moet een robuuste lange termijn visie voor infrastructuren faciliteren. Hierbij is veel aandacht voor de rol van toezichthouders, die volgens de WRR een sterkere positie mogen krijgen;
• nieuwe verbindingen: zowel nationaal als internationaal moet gezocht worden naar samenwerking tussen de uiteenlopende partijen en het ontwikkelen van een gezamenlijk gedragen strategie. Dit geldt voor toezichthouders onderling, maar voor de samenwerking tussen ministeries en toezichthouders. Bovendien kunnen de Nederlandse ministeries, toezichthouders en politiek meer gebruik maken van de expertise die op Europees niveau aanwezig is.
• nieuwe checks and balances: in alle infrastructuren moet meer aandacht komen voor het organiseren van tegenspraak om te voorkomen dat het risico van een eenzijdige nadruk op korte termijn doelen blijft bestaan. Een nationaal Superfonds voor infrastructuren zou daar in sommige gevallen bijvoorbeeld bij kunnen helpen, in weer andere gevallen zou het versterken van de accountability van Europese besluitvorming over investeringen in infrastructuren daaraan bij kunnen dragen.

Per sector zal een toegesneden aanpak moeten worden ontwikkeld, afhankelijk van de bestuurlijke positie van de betreffende infrastructurele voorziening en de technische aspecten. Deze heroriëntatie resulteert in een investeringsopdracht in beleid, institutionele arrangementen en in de harde infrastructuur.

Over de WRR

De Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR) is een onafhankelijk adviesorgaan voor de Nederlandse regering. De WRR geeft de regering gevraagd en ongevraagd advies over onderwerpen vanuit een langetermijnperspectief. Deze onderwerpen zijn sectoroverstijgend en hebben betrekking op maatschappelijke vraagstukken waarmee de regering in de toekomst te maken kan krijgen. De WRR-adviezen krijgen hun weerslag in openbare rapporten, die zowel een probleemstellend als adviserend karakter kunnen hebben. Meer informatie over de WRR is te vinden op internet: www.wrr.nl.

Infrastructures. Time to invest, WRR-Rapport nr. 81, ISBN 978 90 5356 605 3 is verkrijgbaar in de boekhandel en bij Amsterdam University Press, Herengracht 221, 1016 BG, Amsterdam, bestellingen@aup.nl. De analyses van het WRR-rapport zijn mede gebaseerd op studies die op verzoek van de WRR zijn verricht in de WRR-verkenning nr. 19 New Perspectives on Investment in Infrastructures, ISBN 978 90 5356 608 4.

Van het rapport is een verkorte Nederlandse bewerking beschikbaar onder de titel Sturen op infrastructuren. Een investeringsopdracht. Deze is verkrijgbaar bij de WRR.

Meer over deze en andere WRR-uitgaven bij Amsterdam University Press vindt u op www.aup.nl. De publicatie is opvraagbaar en als PDF-bestand beschikbaar op www.wrr.nl.

Achtergrondinformatie (verzorgd door de redactie van Infrasite)
De WRR heeft de verkorte Nederlandse bewerking van het rapport beschikbaar gesteld voor publicatie in Infrasite Articles:

12-06-2008
WRR-RAPPORT 81 Sturen op infrastructuren. Een investeringsopdracht (Infrastructures. Time to invest)