Consumentenorganisaties: uitstel chipkaartbesluit

Amersfoort – De consumentenorganisaties hebben een brief aan minister Peijs gestuurd waarin ze aangeven dat er op dit moment nog veel te veel zaken onduidelijk zijn om een besluit over de invoering van de OV-chipkaart te nemen. Dat go/no go-besluit dient dus te worden uitgsteld.

Onderstaand de brief.

Geachte mevrouw Peijs,
De consumentenorganisaties ANWB, Consumentenbond, Fietsersbond, Ouderenbonden en Vereniging Rover vragen uw aandacht voor het volgende.

In beginsel staan wij positief tegenover de invoering van een landelijke OV-chipkaart, omdat deze voor reizigers gebruiksgemak kan opleveren en het openbaar vervoer aantrekkelijker en veiliger kan maken. Echter, om te waarborgen dat de chipkaart daadwerkelijk voordeel biedt voor consumenten en kan rekenen op een breed draagvlak, hebben wij afgelopen najaar 11 reizigerseisen opgesteld waaraan moet zijn voldaan bij de invoering. Het succes van de OV-chipkaart valt of staat immers met het vertrouwen van de consument. Omdat u het voornemen heeft in juni een besluit te nemen over het afschaffen van de strippenkaart, waarmee de landelijke introductie van de OV-chipkaart een feit is, hebben wij onlangs de balans opgemaakt. De conclusie is dat er aan een aantal van deze eisen nog niet is voldaan en dat er over de oplossing van tientallen door ons gesignaleerde praktische knelpunten nog onzekerheid heerst.

Daarbij komt dat het onderzoek naar de ervaringen van reizigers in Rotterdam en omgeving, uitgevoerd door de betrokken vervoerbedrijven, niet voldoende zekerheid zal kunnen bieden dat de kaart kan rekenen op de noodzakelijke acceptatie door de reiziger. Daarvoor achten wij de schaal van deze proef te beperkt en is het proces onvoldoende gevorderd. Reizigers hebben de kaart immers nog niet gebruikt voor gecombineerde ritten met zowel trein, tram als bus. Evenmin kunnen zij de gevolgen overzien voor tarieven in de toekomst, zodat een goed oordeel over de prijs-kwaliteitverhouding onmogelijk is. Ook ontbreekt het aan ervaringen van reizigers die momenteel abonnementen gebruiken zoals OV-jaarkaart en sterabonnement.

Gegeven deze omstandigheden, achten wij een weloverwogen besluit over het afschaffen van het Nationaal Vervoerbewijs en de introductie van de chipkaart op een zo korte termijn onmogelijk en onverantwoord. Er is teveel dat nog moet worden geregeld in te korte tijd. Het is raadzaam om, na een grondige inventarisatie van de stand van zaken en uit te voeren acties, een nieuwe, meer realistische datum te bepalen.

We verzoeken u daarom met klem om het go/no go-besluit uit te stellen totdat er voldoende zekerheid is over bovengenoemde onderwerpen. Hieronder lichten wij dit verzoek puntsgewijs toe aan de hand van enkele van de bovengenoemde eisen.

De OV-chipkaart maakt het reizen met het OV niet duurder
Afgezien van de aanschafprijs lijkt het er op dat reizigers duurder uit zullen zijn vanwege de tariefdifferentiatie, die al wordt ingevoerd tijdens de duale fase waarin strip en chip naast elkaar worden gebruikt. Tariefdifferentiatie mag geen financieringsbron zijn van de OV-chipkaart. Verder zullen reizigers in een aantal gevallen duurder uit zijn vanwege de overgang van het zone- naar het kilometersysteem. Hoewel het kilometertarief op zich een eerlijker systeem is dan het zonetarief en kleine fluctuaties (bijvoorbeeld +/-10%) onvermijdbaar en aanvaardbaar zijn, achten wij verschillen van €0,60 per rit in Rotterdam te hoog. De introductie van de euro heeft geleerd dat het onverstandig is om veranderingen in betalingswijze te laten samenvallen met – al dan niet gepercipieerde – tariefstijgingen.

De prijsberekening van een reis is voor de reiziger voorspelbaar en controleerbaar
Omdat na het afschaffen van het Nationaal Vervoerbewijs decentrale tariefvrijheid ontstaat, verwachten wij vanwege een sterk wisselend prijsbeleid een jungle aan tarieven waar de reiziger geen wijs uit wordt. Hoewel hij bij de check out het afgeschreven bedrag te zien krijgt, is het moeilijk om vooraf te voorspellen wat de reis ongeveer gaat kosten en of het saldo op de kaart toereikend is. Het gevaar dreigt dat (incidentele) reizigers zich hierdoor afwenden van het openbaar vervoer. Dat dit niet denkbeeldig is, bewijzen de onderzoeken naar het achterblijven van het taxigebruik, waarvoor klanten als belangrijke reden aangaven het gebrek aan duidelijkheid vooraf over de prijs van de rit. Aan de kaart zelf zijn voor de reiziger geen kosten verbonden Hoewel tijdens de launch in Rotterdam een gereduceerd tarief geldt, zal tijdens de landelijke invoering een hoger bedrag in rekening worden gebracht. Uit een onderzoek onder het treinpanel van de Consumentenbond (zie bijlage) blijkt dat een overgrote meerderheid een eigen bijdrage van rond €7 niet redelijk vindt. Een bedrag als waarborg is minder omstreden.

De OV-chipkaart maakt het reizen met het OV gemakkelijker
Vooralsnog is het onduidelijk hoe reizigers in de testfase het gemak van het reizen met de OV-chipkaart waarderen.

De privacy van de reiziger is gewaarborgd, zonder dat daar een financiële straf op staat
Met het College Bescherming Persoonsgegevens zetten wij grote vraagtekens bij het privacybeleid van de vervoerbedrijven, die reisgegevens aan persoonlijke gegevens gaan koppelen tenzij reizigers hier bezwaar tegen maken (opt-out). Wij vinden dat reizigers hier expliciet toestemming voor dienen te geven (opt-in). Verder constateren we dat in de pilots een anonieme chipkaart tweemaal zo duur is als een persoonlijke.

Ten slotte wijzen we op onze zorgpuntenlijst; een overzicht met niet opgeloste, merendeels praktische vragen en knelpunten, dat we als bijlage toevoegen. Deze lijst is geruime tijd geleden opgesteld, maar voor het leeuwendeel is nog altijd geen oplossing. Zo moet een gezin met twee kinderen dat een keer met het openbaar vervoer naar de dierentuin wil, vier chipkaarten aanschaffen. Ook zijn de aansprakelijkheid en de (financiële) gevolgen voor de reiziger bij technisch falen van onderdelen van het chipkaartsysteem nog niet duidelijk.

We zien uw reactie op ons standpunt met belangstelling tegemoet.