Aanvraag en verdeling spoorcapaciteit

ProRail verdeelt de beschikbare capaciteit van het spoorwegnet onder 25 Vervoerders (reizigers en goederen) en spooraannemers. ProRail verdeelt de capaciteit op het spoor tussen vervoer en beheer én tussen vervoerders onderling. ProRail brengt de capaciteitsaanvragen van vervoerders in kaart en signaleert aanvragen die niet verenigbaar zijn.

De Spoorwegwet geeft criteria aan om hierbij tot een eerlijke afweging te komen. Bovendien moet ProRail ook voldoende capaciteit vrijmaken voor onderhoud dat nodig is om het spoorwegnet in stand te houden.

Indien vervoerders het niet eens zijn met de capaciteitsverdeling kunnen zij de Directeur Capaciteitsmanagement van ProRail vragen om de geschillen te beslechten. Na een hoorzitting doet de Directeur Capaciteitsmanagement van ProRail een uitspraak of de vastgestelde verdeling wordt gewijzigd.

Mochten vervoerders zich niet kunnen vinden in de uitspraak kunnen zij bij de Vervoerskamer van de Nederlandse Mededingingsautoriteit (NMa) een klacht indienen.

Aanvraag en verdeling

Ondernemingen die personen of goederen per spoor willen vervoeren kunnen daarvoor bij ProRail capaciteit aanvragen. Dit gaat in de vorm van een dienstregelingplan. Hetzelfde geldt voor aannemers die via ProRail capaciteit aanvragen voor de Treinvrije perioden die zij nodig hebben voor onderhoud van en bouw aan het spoor. De aanvraag en toewijzingen van capaciteit verloopt altijd volgens een vast stramien: behandeling, programmering, coördinatie en vaststelling. Na coördinatie, eventueel gevolgd door een beslechtingsfase, stelt ProRail de dienstregelingspaden en de treinvrije perioden vast. Daarin staat precies met welke trein, op welk tijdstip en waar elke vervoerder gaat rijden. En of de infrastructuur op een bepaald tijdstip niet of slechts gedeeltelijk beschikbaar is, bijvoorbeeld vanwege onderhoud of nieuwbouw.

Het proces om de jaardienstregeling inclusief uurpatroon vast te stellen gaat elk jaar begin maart van start. Maar het is ook mogelijk om na die datum een capaciteitsaanvraag te doen. Bovenstaande cyclus blijft dan intact. De doorlooptijd van de cyclus wordt echter korter. Vervoerders die na de aanvraagdatum voor de jaardienstregeling capaciteit aanvragen, moeten er rekening mee houden dat ze alleen capaciteit kunnen krijgen die nog beschikbaar is na vaststelling van de jaardienstregeling. Elk jaar in december gaat de nieuwe jaardienstregeling van start.

Ruim 7 procent meer treinen in 2008

Het aantal treinen dat over het spoorwegnet gaat rijden neemt toe. In 2008 rijden er 200.000 treinen meer dan in 2007. Soms kunnen verzoeken van de vervoerders niet worden gehonoreerd, voor 2008 bedroeg dat 0,5% van de aanvragen. Enkele trajecten zijn voor 2008 overbelast verklaard. ProRail voorziet voor 2009 en de jaren daarna een toenemende spanning tussen de aanvragen van de vervoerders en de capaciteit van het spoorwegnet.

Ook worden wensen van regionale overheden meegewogen. Zo kon voor 2008 de wens van de provincie Noord-Brabant worden gehonoreerd om in de weekendnachten capaciteit vrij te maken om treinen te laten rijden. De vervoerder kan nu op donderdag- vrijdag- en zaterdagnacht treinen laten rijden die de stations van Breda, Tilburg, Den Bosch en Eindhoven verbinden met Utrecht, Amsterdam, Leiden, Den Haag en Rotterdam. Voor de Valleilijn vielen aanvragen van Connexxion en Railion samen. Ondanks intensief overleg is het helaas niet gelukt overeenstemming te bereiken over deze concurrerende aanvragen. ProRail heeft ook hiervoor keuzes moeten maken. Dit baanvak is overbelast verklaard en op doordeweekse dagen kunnen 6 van de 150 door Connexxion aangevraagde treinen niet rijden.

Een intensiever gebruik van het spoor vraagt ook om meer onderhoud.

Minder dan vijf procent van de spoorcapaciteit wordt gebruikt voor onderhoud aan het spoor. Om treinhinder zoveel mogelijk te beperken wordt gestreeft om vaker  s’nachts aan het spoor te werken.

Sommige werkzaamheden kunnen alleen overdag worden uitgevoerd vanwege de aard van de werkzaamheden of mogelijke overlast voor omwonenden. Daarnaast is de capaciteit bij aannemers in de nacht onvoldoende om s’nachts meer mensen te laten werken. Jaarlijks investeert ProRail 15 tot 25 miljoen extra in innovaties en nachtwerk om zoveel mogelijk treinverkeer mogelijk te maken.

Veilig werken aan het spoor

Het werk aan het spoor wordt veiliger. Vanwege toegenomen veiligheidseisen vindt 90 procent van de werkzaamheden aan het spoor plaats terwijl het spoor buiten dienst is gesteld. Vorig jaar was dat 70 procent en de doelstelling om al het onderhoud in buitendienststelling te doen is komend jaar nog niet gehaald. De investeringen in innovaties werpen al wel vruchten af. In 2008 zullen 7 videoschouwtreinen en 4 Mobiele werkplaatsen ingezet worden, waardoor niet alleen de veiligheid van Baanwerkers beter kan worden gegarandeerd, maar waardoor ook de druk op de capaciteit vermindert

Procedure capaciteitsaanvraag

Aanvraag

Een aanvraag voor capaciteit dient schriftelijk bij ProRail te worden ingediend. Dan wordt bekeken of de aanvraag ontvankelijk is. Zo wordt gecontroleerd of de betreffende onderneming gerechtigd is een aanvraag te doen en of de aanvraag aan alle voorwaarden voldoet, bijvoorbeeld aan de Planningsnormen. Zo niet, dan moet de vervoerder zijn aanvraag herzien en opnieuw indienen.

Als de inschrijftermijn is verstreken, worden alle aanvragen voor capaciteit naast elkaar geled. Op basis van een uitvoerige lijst met toetsingsnormen bekijken we of de aanvragen niet in conflict zijn met aanvragen van andere vervoerders. Hierbij wordt rekening gehouden met de fysieke capaciteit van het spoor als met (capaciteit beperkt door) milieuwetgeving.

Programmering

Als er geen conflicten zijn, kan de aanvraag worden gehonoeerd en opgenomen in de uiteindelijke dienstregeling. Als er wel conflicten zijn, wordt getracht die door middel van kleine aanpassingen op te lossen, zonder de essentie van de aanvragen teniet te doen. Zo wordt geprobeerd 80% tot 90% van de conflicten vroegtijdig op te lossen. Kunnen we de aangevraagde capaciteit niet op deze manier in consensus beschikbaar stellen, dan volgt een nieuwe fase: de coördinatie.

Coördinatie

In de coördinatiefase zijn het in eerste instantie de verschillende aanvragers zelf die oplossingsvarianten opstellen en uitwerken. Waar nodig voeren de organisaties onder regie van ProRail onderling overleg. Zo zorgen de aanvragers dat de risico’s en voor- en nadelen die aan elke variant zijn verbonden zo goed mogelijk worden omschreven. Uitgangspunt daarbij is dat elke aanvrager in ten minste één variant zijn aanvraag volledig gehonoreerd ziet. Indien consensus uitblijft, legt ProRail de varianten voor aan de Geschillencommissie. Mocht ook de Geschillencommissie niet tot een eensluidend advies komen dan neemt ProRail een besluit op basis van de door de Overheid gestelde beslechtingsregels.

Wanneer ProRail tot beslechting overgaat of wanneer partijen niet echt tevreden zijn over de consensusoplossing, verklaart ProRail de desbetreffende infrastructuur overbelast. Dan maken we binnen zes maanden een capaciteitsanalyse, eventueel gevolgd door een capaciteitsvergrotingsplan.

Vaststelling jaardienstregeling

Na coördinatie, eventueel gevolgd door een beslechtingsfase, stelt ProRail de dienstregelingspaden en de treinvrije perioden vast. Daarin staat precies met welke trein, op welk tijdstip en waar elke vervoerder gaat rijden. En of de infrastructuur op een bepaald tijdstip niet of slechts gedeeltelijk beschikbaar is, bijvoorbeeld vanwege onderhoud of nieuwbouw. De structuur van de jaardienstregeling geldt in beginsel tot het eind van het Dienstregelingjaar. Het is mogelijk om na het sluiten van de aanvraagtermijn nog capaciteit aan te vragen. Vervoerders kunnen dan alleen nog capaciteit verwerven die na vaststelling van de jaardienstregeling nog beschikbaar is.

Capaciteit voor beheeractiviteiten

Na vaststelling van de jaardienstregeling kan het nodig zijn om buitendienststellingen t.b.v. werkzaamheden aan of nabij de infrastructuur te creëren. De procedure daarvoor is beschreven in het document: Procedure capaciteitsverdeling beheer – verkeer (Prorail, juni 2007. Versie 1.5)

Bron: Apropos, 15-10-2007

Eerste versie van artikel geschreven door: Hein B.A. de Jong

Aanvraag en verdeling spoorcapaciteit | Infrasite

Aanvraag en verdeling spoorcapaciteit

ProRail verdeelt de beschikbare capaciteit van het spoorwegnet onder 25 Vervoerders (reizigers en goederen) en spooraannemers. ProRail verdeelt de capaciteit op het spoor tussen vervoer en beheer én tussen vervoerders onderling. ProRail brengt de capaciteitsaanvragen van vervoerders in kaart en signaleert aanvragen die niet verenigbaar zijn.

De Spoorwegwet geeft criteria aan om hierbij tot een eerlijke afweging te komen. Bovendien moet ProRail ook voldoende capaciteit vrijmaken voor onderhoud dat nodig is om het spoorwegnet in stand te houden.

Indien vervoerders het niet eens zijn met de capaciteitsverdeling kunnen zij de Directeur Capaciteitsmanagement van ProRail vragen om de geschillen te beslechten. Na een hoorzitting doet de Directeur Capaciteitsmanagement van ProRail een uitspraak of de vastgestelde verdeling wordt gewijzigd.

Mochten vervoerders zich niet kunnen vinden in de uitspraak kunnen zij bij de Vervoerskamer van de Nederlandse Mededingingsautoriteit (NMa) een klacht indienen.

Aanvraag en verdeling

Ondernemingen die personen of goederen per spoor willen vervoeren kunnen daarvoor bij ProRail capaciteit aanvragen. Dit gaat in de vorm van een dienstregelingplan. Hetzelfde geldt voor aannemers die via ProRail capaciteit aanvragen voor de Treinvrije perioden die zij nodig hebben voor onderhoud van en bouw aan het spoor. De aanvraag en toewijzingen van capaciteit verloopt altijd volgens een vast stramien: behandeling, programmering, coördinatie en vaststelling. Na coördinatie, eventueel gevolgd door een beslechtingsfase, stelt ProRail de dienstregelingspaden en de treinvrije perioden vast. Daarin staat precies met welke trein, op welk tijdstip en waar elke vervoerder gaat rijden. En of de infrastructuur op een bepaald tijdstip niet of slechts gedeeltelijk beschikbaar is, bijvoorbeeld vanwege onderhoud of nieuwbouw.

Het proces om de jaardienstregeling inclusief uurpatroon vast te stellen gaat elk jaar begin maart van start. Maar het is ook mogelijk om na die datum een capaciteitsaanvraag te doen. Bovenstaande cyclus blijft dan intact. De doorlooptijd van de cyclus wordt echter korter. Vervoerders die na de aanvraagdatum voor de jaardienstregeling capaciteit aanvragen, moeten er rekening mee houden dat ze alleen capaciteit kunnen krijgen die nog beschikbaar is na vaststelling van de jaardienstregeling. Elk jaar in december gaat de nieuwe jaardienstregeling van start.

Ruim 7 procent meer treinen in 2008

Het aantal treinen dat over het spoorwegnet gaat rijden neemt toe. In 2008 rijden er 200.000 treinen meer dan in 2007. Soms kunnen verzoeken van de vervoerders niet worden gehonoreerd, voor 2008 bedroeg dat 0,5% van de aanvragen. Enkele trajecten zijn voor 2008 overbelast verklaard. ProRail voorziet voor 2009 en de jaren daarna een toenemende spanning tussen de aanvragen van de vervoerders en de capaciteit van het spoorwegnet.

Ook worden wensen van regionale overheden meegewogen. Zo kon voor 2008 de wens van de provincie Noord-Brabant worden gehonoreerd om in de weekendnachten capaciteit vrij te maken om treinen te laten rijden. De vervoerder kan nu op donderdag- vrijdag- en zaterdagnacht treinen laten rijden die de stations van Breda, Tilburg, Den Bosch en Eindhoven verbinden met Utrecht, Amsterdam, Leiden, Den Haag en Rotterdam. Voor de Valleilijn vielen aanvragen van Connexxion en Railion samen. Ondanks intensief overleg is het helaas niet gelukt overeenstemming te bereiken over deze concurrerende aanvragen. ProRail heeft ook hiervoor keuzes moeten maken. Dit baanvak is overbelast verklaard en op doordeweekse dagen kunnen 6 van de 150 door Connexxion aangevraagde treinen niet rijden.

Een intensiever gebruik van het spoor vraagt ook om meer onderhoud.

Minder dan vijf procent van de spoorcapaciteit wordt gebruikt voor onderhoud aan het spoor. Om treinhinder zoveel mogelijk te beperken wordt gestreeft om vaker  s’nachts aan het spoor te werken.

Sommige werkzaamheden kunnen alleen overdag worden uitgevoerd vanwege de aard van de werkzaamheden of mogelijke overlast voor omwonenden. Daarnaast is de capaciteit bij aannemers in de nacht onvoldoende om s’nachts meer mensen te laten werken. Jaarlijks investeert ProRail 15 tot 25 miljoen extra in innovaties en nachtwerk om zoveel mogelijk treinverkeer mogelijk te maken.

Veilig werken aan het spoor

Het werk aan het spoor wordt veiliger. Vanwege toegenomen veiligheidseisen vindt 90 procent van de werkzaamheden aan het spoor plaats terwijl het spoor buiten dienst is gesteld. Vorig jaar was dat 70 procent en de doelstelling om al het onderhoud in buitendienststelling te doen is komend jaar nog niet gehaald. De investeringen in innovaties werpen al wel vruchten af. In 2008 zullen 7 videoschouwtreinen en 4 Mobiele werkplaatsen ingezet worden, waardoor niet alleen de veiligheid van Baanwerkers beter kan worden gegarandeerd, maar waardoor ook de druk op de capaciteit vermindert

Procedure capaciteitsaanvraag

Aanvraag

Een aanvraag voor capaciteit dient schriftelijk bij ProRail te worden ingediend. Dan wordt bekeken of de aanvraag ontvankelijk is. Zo wordt gecontroleerd of de betreffende onderneming gerechtigd is een aanvraag te doen en of de aanvraag aan alle voorwaarden voldoet, bijvoorbeeld aan de Planningsnormen. Zo niet, dan moet de vervoerder zijn aanvraag herzien en opnieuw indienen.

Als de inschrijftermijn is verstreken, worden alle aanvragen voor capaciteit naast elkaar geled. Op basis van een uitvoerige lijst met toetsingsnormen bekijken we of de aanvragen niet in conflict zijn met aanvragen van andere vervoerders. Hierbij wordt rekening gehouden met de fysieke capaciteit van het spoor als met (capaciteit beperkt door) milieuwetgeving.

Programmering

Als er geen conflicten zijn, kan de aanvraag worden gehonoeerd en opgenomen in de uiteindelijke dienstregeling. Als er wel conflicten zijn, wordt getracht die door middel van kleine aanpassingen op te lossen, zonder de essentie van de aanvragen teniet te doen. Zo wordt geprobeerd 80% tot 90% van de conflicten vroegtijdig op te lossen. Kunnen we de aangevraagde capaciteit niet op deze manier in consensus beschikbaar stellen, dan volgt een nieuwe fase: de coördinatie.

Coördinatie

In de coördinatiefase zijn het in eerste instantie de verschillende aanvragers zelf die oplossingsvarianten opstellen en uitwerken. Waar nodig voeren de organisaties onder regie van ProRail onderling overleg. Zo zorgen de aanvragers dat de risico’s en voor- en nadelen die aan elke variant zijn verbonden zo goed mogelijk worden omschreven. Uitgangspunt daarbij is dat elke aanvrager in ten minste één variant zijn aanvraag volledig gehonoreerd ziet. Indien consensus uitblijft, legt ProRail de varianten voor aan de Geschillencommissie. Mocht ook de Geschillencommissie niet tot een eensluidend advies komen dan neemt ProRail een besluit op basis van de door de Overheid gestelde beslechtingsregels.

Wanneer ProRail tot beslechting overgaat of wanneer partijen niet echt tevreden zijn over de consensusoplossing, verklaart ProRail de desbetreffende infrastructuur overbelast. Dan maken we binnen zes maanden een capaciteitsanalyse, eventueel gevolgd door een capaciteitsvergrotingsplan.

Vaststelling jaardienstregeling

Na coördinatie, eventueel gevolgd door een beslechtingsfase, stelt ProRail de dienstregelingspaden en de treinvrije perioden vast. Daarin staat precies met welke trein, op welk tijdstip en waar elke vervoerder gaat rijden. En of de infrastructuur op een bepaald tijdstip niet of slechts gedeeltelijk beschikbaar is, bijvoorbeeld vanwege onderhoud of nieuwbouw. De structuur van de jaardienstregeling geldt in beginsel tot het eind van het Dienstregelingjaar. Het is mogelijk om na het sluiten van de aanvraagtermijn nog capaciteit aan te vragen. Vervoerders kunnen dan alleen nog capaciteit verwerven die na vaststelling van de jaardienstregeling nog beschikbaar is.

Capaciteit voor beheeractiviteiten

Na vaststelling van de jaardienstregeling kan het nodig zijn om buitendienststellingen t.b.v. werkzaamheden aan of nabij de infrastructuur te creëren. De procedure daarvoor is beschreven in het document: Procedure capaciteitsverdeling beheer – verkeer (Prorail, juni 2007. Versie 1.5)

Bron: Apropos, 15-10-2007

Eerste versie van artikel geschreven door: Hein B.A. de Jong