Zandwinning niet zonder gevolgen voor zeebodem

Enschede – Grootschalige zeezandwinning, zoals voor de aanleg van de Tweede Maasvlakte nodig is, heeft vérstrekkende gevolgen voor de zeebodem. Zandwinputten beïnvloeden de natuurlijke patronen op de zeebodem, en daarmee mogelijk ook vaargeulen, pijpleidingen en op termijn de kust. Dit concludeert promovendus ir. Pieter C. Roos van de Universiteit Twente uit modelberekeningen die het lange-termijn gedrag van de putten voorspellen. Op 3 september promoveert hij aan de faculteit Construerende Technische Wetenschappen.

Bij de Tweede Maasvlakte gaat het om honderden miljoenen kubieke meters zand, een veelvoud van wat er nu jaarlijks wordt gewonnen. Zand dat van de Noordzeebodem moet komen. “Het is de vraag wat zo’n grootschalige verstoring van de zeebodem op lange termijn voor sporen achterlaat”, aldus Roos. Niet alleen krijgt de bodem het al zwaar te verduren door intensief gebruik –olie- en gasleidingen, scheepvaart, visserij-, ook is er sprake van een heel eigen natuurlijk dynamiek. Morfodynamische modellen, zoals ontwikkeld door Roos, geven inzicht in deze processen en patronen.

Zandbanken en -golven
De zeebodem heeft verschillende ritmische bodempatronen, gevormd door de complexe interactie van getijstroom, golven en zand. Zandbanken zijn veruit het grootst, met een hoogte tot soms tientallen meters, een lengte van tientallen kilometers en een breedte van enkele kilometers. Kleiner, maar erg dynamisch zijn de ‘zandgolven’: ze kunnen tot tien meter per jaar migreren en vormen daarmee soms een bedreiging voor vaargeulen en pijpleidingen.

Een zandwinput kan op zijn beurt deze patronen weer beinvloeden, concludeert Roos. Uit zijn modelberekeningen blijkt dat een zandwinput in een vlakke bodem zich duidelijk anders gedraagt dan in een bodem met banken of zandgolven. Bovendien speelt de vorm en oriëntatie van de putten een belangrijke rol. En wordt het zand uit banktoppen gewonnen, of juist uit banktroggen?

Een zandwinput heeft ook nog eens de neiging zich te verplaatsen, en heeft daarmee ook gevolgen voor de omgeving van de zandwinlocatie.