Duidelijke verantwoordelijkheden railsector vastgelegd

Den Haag – Het ministerie van Verkeer en Waterstaat verleent de vervoerconcessie voor het hoofdrailnet aan de Nederlandse Spoorwegen. Aan Prorail wordt de concessie verleend voor het beheer van de hoofdspoorweginfrastructuur. In het nieuwe spoorstelsel krijgt de overheid de instrumenten om strikter te sturen op de kwaliteit van het spoor en er is een duidelijke verantwoordelijkheidsverdeling gemaakt. De reiziger en het leveren van goede prestaties op het spoor – zowel door de vervoerder als de infrabeheerder – staan daarbij centraal.

De beheerder van de infrastructuur (Prorail) en vervoerder (NS) moeten dan ook intensief samenwerken in het nieuwe spoorstelsel. Samen hebben ze de taak om tot een optimale exploitatie van het spoor en het spoorvervoer te komen. Onderling regelen zij – binnen door de overheid gestelde regels – wanneer en hoe de infrastructuur wordt gebruikt. Gezamenlijk zorgen zij voor veilig en betrouwbaar vervoer, goed onderhouden spoorlijnen, betrouwbare en doelmatige verkeersleiding en een effectieve verdeling van de capaciteit. De ministerraad heeft vandaag ingestemd met de voorstellen van minister Peijs en staatssecretaris Schultz van Haegen van Verkeer en Waterstaat hierover.

In de concessies gelden drie uitgangspunten:
1. de rijksoverheid waarborgt het publieke belang van het spoorvervoer: een goed vervoerproduct en de continuïteit van het vervoer op het hoofdrailnet
2. het einddoel is een betrouwbaar spoor; dit is niet van vandaag op morgen bereikt; daarom zijn in de concessies realistische stappen vastgelegd
3. de reiziger, de verlader en de belastingbetaler krijgen waar voor hun geld.

De NS zorgen voor een goed openbaar vervoer per trein. Dit houdt in dat:
1. grote steden in de spits goed bereikbaar zijn met de trein;
2. de treinen op tijd rijden;
3. de reiziger in de trein een redelijke kans heeft op een zitplaats;
4. de reiziger goed wordt geïnformeerd over de dienstregeling, zowel in de trein als op het station;
5. de treinen en de stations voldoende schoon zijn;
6. treinen en stations veilig zijn voor reizigers en personeel;
7. de treinen voor iedereen goed toegankelijk zijn.

Prorail zorgt voor veilige en betrouwbare infrastructuur. Dit houdt in dat:
1. de infrastructuur goed functioneert en spoorvervoerders er veilig op kunnen rijden, zonder overmatige slijtage aan spoorvoertuigen
2. de capaciteit zodanig wordt verdeeld over de vervoerders dat de infrastructuur zo efficiënt mogelijk gebruikt wordt binnen de regels die de overheid daarvoor stelt
3. de stations toegankelijk en veilig zijn.

De kern van de nieuwe situatie is dat Prorail en NS worden gedwongen infrastructuur en vervoer goed op elkaar en op het beschikbare geld af te stemmen. De minister geeft aan hoeveel geld er is, de sector geeft aan hoe dit geld het beste kan worden besteed, de minister toetst dit en neemt de uiteindelijke beslissing. De overheid heeft diverse mogelijkheden om NS en Prorail op hun functioneren aan te spreken, via: overleg- en informatieplicht, bestuursdwang, last onder dwangsom, en gedeeltelijke of gehele intrekking van de concessie.

Door NS en Prorail worden nu stappen gezet om hun organisatie te verbeteren. Tot 2008 krijgen ze hiervoor de tijd. Jaarlijks doen NS en Prorail een voorstel in hun vervoer- en beheerplan voor de prestaties die zij dat jaar en de jaren daarna zullen leveren. De indicatoren hiervoor liggen vast in de concessies. De prestaties moeten volgens de concessies jaarlijks verbeteren. De minister en staatssecretaris beoordelen de plannen en stemmen er wel of niet mee in en handhaven de realisatie ervan. De plannen zijn in het najaar gereed. In de plannen wordt vastgelegd wat bijvoorbeeld de punctualiteit in 2005 moet zijn, hoeveel kans er moet zijn op een zitplaats in de trein en hoe de toegankelijkheid van de treinen wordt gewaarborgd.