Deventer – Onder Amsterdam CS en het Stationsplein is onlangs begonnen met de bouw van een nieuw metrostation voor de Noord/Zuidlijn. De werkzaamheden zullen zeker nog zeven jaar duren en hebben de nodige consequenties voor de reizigers. De veiligheid van bezoekers mag daardoor niet in het geding komen. Witteveen+Bos zorgde voor 3D-real-time-evacuatieberekeningen, waarmee de veiligheid in kaart werd gebracht en optimalisaties werden uitgevoerd.

Amsterdam CS is met meer dan 200.000 reizigers per dag het grootste openbaar vervoersknooppunt van Nederland. De bezoekers maken gebruik van een fijnmazige infrastructuur. Onder het station lopen drie transfertunnels naar de zes perrons, onder het Stationsplein ligt het huidige metrostation CS en op het plein zijn haltes voor enkele tientallen trams en bussen te vinden. Zeker tijdens de spits wordt er intensief gebruik- gemaakt van dit vervoersknooppunt, dat daarom ook wel ‘de reizigersmachine’ wordt genoemd. Veel reizigers verplaatsen zich ook ondergronds.
Het is onvermijdelijk dat de reizigers tijdens de aanleg van de Noord/Zuidlijn met de bouwactiviteiten worden geconfronteerd. Zo wordt de hoofdingang van CS tijdelijk verplaatst, terwijl de toegangen van het metrostation in verschillende fases worden afgesloten. Ook worden delen van de openbare ruimte gedurende langere tijd voor bouwactiviteiten gebruikt. Dat neemt niet weg dat het publiek bij brand zonder oponthoud geëvacueerd moet kunnen worden. De ondergrondse ruimten moeten dus blijven voldoen aan de landelijke eisen.

3D-simulatie
Om de veiligheid te toetsen en te verbeteren, zijn voor alle bouwfases zogenaamde incidentscenario’s opgesteld, waarbij met behulp van een 3D-simulatie het evacuatiegedrag van meer dan zesduizend mensen is doorgerekend. Onderzocht werd hoe evacuatietijden worden beïnvloed door individuele kenmerken als loopsnelheid, bekendheid met de omgeving en het geduld van een reiziger. Met de resultaten van de berekeningen zijn knelpunten aangepakt, zoals bouwhekken, wachtrijen en kruisende bezoekersstromen. In de modellering is ook rekening gehouden met de trams op het Stationsplein, die bij incidenten obstakels kunnen vormen.

Reizigers
Een speciaal aandachtspunt vormt Koninginnedag 2004, wanneer er pieken verwacht worden van zo’n 17.000 reizigers per uur. Aan het eind van de dag kunnen de invallende duisternis en slecht weer mogelijk leiden tot extra drukte in de omgeving van het stationsplein, de bruggen naar de Prins Hendrikkade en de bouwplaatsen. Met real-time-simulaties van in- en uitgaande treinen en reizigersstromen, is de verwerkingscapaciteit van CS en het plein beoordeeld en zijn aanbevelingen gedaan voor de beheersing van reizigersstromen.

Crowd-management
Bij bouwactiviteiten in en nabij drukke of complexe publieksruimten en reizigersterminals is extra aandacht nodig voor veiligheid bij incidenten. Ook bij evenementen vereist de veiligheid goed crowd-management. De ervaring met Amsterdam CS illustreert dat 3D-simulaties duidelijk inzicht bieden in de reizigersstromen en daardoor de keuze voor de juiste beheersmaatregelen kunnen ondersteunen.