Nieuw rapport laat zien hoe corruptie het wereldwijde antwoord op de water crisis, klimaatverandering en voedseltekorten ondermijnt

Delft – Corruptie in de water sector is de oorzaak en katalysator van de mondiale water crisis die miljoenen levens bedreigt en de milieuproblematiek verergert, volgens het op 25 juni 2008 door Transparancy International (TI) gepubliceerde Global Corruption Report: Corruption in the Water Sector [Rapport Mondiale Corruptie 2008: Corruptie in de water sector].

“Water is een onvervangbare natuurlijke hulpbron. Het is onmisbaar voor onze gezondheid, onze voedselveiligheid, onze toekomstige energievoorziening en ons ecosysteem. Corruptie ondermijnt management en gebruik van water op al deze vlakken”, zei Huguette Labelle, voorzitter van Transparency International.

Het is het eerste rapport, dat de invloed en omvang van corruptie in de verschillende segmenten van de water sector onderzoekt. Het identificeert een aantal problemen: varierend van omkoping op kleine schaal bij de levering van water tot bedrog bij fondsen voor irrigatie en waterdammen; van het in de doofpot stoppen van industriële vervuiling tot het manipuleren van het beleid met betrekking tot water management en toewijzing.

“De invloed van corruptie op water is een fundamenteel beleidsprobleem, dat echter niet voldoende wordt erkend in de vele mondiale beleidsinitiatieven voor duurzaamheid, ontwikkelingshulp en voedsel- en energie voorziening. Dit moet veranderen”, zegt Labelle.

Het is duidelijk dat we een water crisis hebben en de corruptie problematiek die daarmee gepaard gaat is urgent. Wereldwijd hebben meer dan 1 miljard mensen geen gegarandeerde toegang tot water en meer dan 2 miljard mensenhebben geen adequate sanitaire voorzieningen, wat desastreuze gevolgen heeft voor ontwikkeling en armoedebestrijding.

Corruptie verhindert een mondiale reactie op klimaatverandering en voedseltekorten

“Klimaatverandering vraagt de wereld om te komen tot wat waarschijnlijk de meest complexe en vergaande mondiale bestuursstructuur is die ooit ontwikkeld is. Als de corruptie risico’s niet worden aangepakt, met name waar ze samenhangen met water, worden zulke plannen zeer onzeker”, zegt Labelle. Het rapport toont het vermogen aan dat corruptie heeft om het doeltreffend opleggen van overeenkomsten over het delen van water en herhuisvesting te dwarsbomen, beide essentieel bij de aanpak van de gevolgen van klimaatverandering.

Iirrigatie helpt bij de productie van 40% van het voedsel ter wereld, maar corruptie bij irrigatie is alomtegenwoordig. De aanpak van dit probleem is van groot belang voor het verhogen van de voedselproductie en het bestrijden van de mondiale voedselcrisis. “Wereldwijd zijn enorme nieuwe investeringen in irrigatie aangekondigd ter bestrijding van de voedselcrisis, maar watertekort betekent voedseltekort en als de corruptie in irrigatie niet ook wordt aangepakt , zullen deze inspanningen teniet worden gedaan”, meldt Labelle.

Het rapport bewijst met voorbeelden hoe corruptie de bouw en de werking van irrigatiedammen belemmerde in de Filipijnen, waar US$ 1 miljard gereserveerd werd voor irrigatie en andere landbouwverbeteringen. In India, een land dat zich in het centrum van de water crisis bevindt, is berekend dat corruptie de kosten van irrigatiecontracten met minstens 25% verhoogt. De opbrengsten houden ook het corrupte systeem van politieke giften en gebrekking toezicht in stand. Uiteindelijk stijgen de investeringskosten, worden systemen inefficient en dreigen met name kleine boeren het slachtoffer te worden van watertekorten.

Drinkwater en sanitaire voorzieningen: de armsten dragen de zwaarste lasten

Wanneer corruptie toeslaat, stijgen de kosten van het aansluiten van huishoudens op het waternet in ontwikkelingslanden met zo’n 30%. Daarmee wordt ook het prijskaartje voor het behalen van de Millenium Ontwikkelings Doelen voor water en sanitaire voorzieningen met een duizelingwekkende US$48 miljard verhoogd, volgens schattingen van experts in het rapport.

Corruptie bij drinkwater en sanitaire voorzieningen komt voor over de gehele linie van de drinkwaterleveringsketen; van beleidsontwikkeling en budgettering tot bouw, onderhoud en werking van waternetwerken. Daardoor verdwijnen investeringen uit de sector, stijgen de prijzen en neemt de watervoorziening af. Een gevolg is dat arme huishoudens in Djakarta, Lima, Nairobi of Manilla meer besteden aan water dan inwoners van New York City, Londen of Rome.

Geïndustrialiseerde landen zijn niet immuun. De inschrijving op water contracten in steden als Grenoble, Milaan, New Orleans en Atlanta zijn getroffen door corruptie. Frauderen met biedingen en prijsafspraken in waterinfrastructuurvoorzieningen zijn ook in Zweden opgedoken, terwijl in Chicago waterbudgetten werden misbruikt voor politieke campagnes.

Risico’s voor het milieu en energieveiligheid

Corruptie bij het beheren van waterbronnen ondermijnt de duurzaamheid van watervoorzieningen, leidt tot oneerlijke verdeling van water wat weer kan leiden tot politieke conflicten en de verstoring van vitale ecosystemen. In China, bijvoorbeeld, heeft corruptie ertoe geleid dat milieuregelgeving niet kan worden toegepast en dit heeft weer tot gevolg dat waterhoudende grondlagen in 90 % van de steden zijn vervuild en 75 % van de rivieren in steden onbruikbaar zijn als drink- en viswater. Corruptie in waterkrachtcentrales heeft geleid tot hoge inflatie in de bouwkosten van bijvoorbeeld dammen. Het verplaatsen van nederzettingen vormt een uitdaging omdat compensatiegelden en hulp bestemd voor ontheemden oneigenlijk worden gebruikt. De belangen zijn groot: waterkracht neemt 1/6 van de electriciteitsproductie van de wereld voor zijn rekening en de investeringsvolumes lopen op tot US$ 60 miljard per jaar over de komende 20 jaar.

Tijd voor actie: oplossingen om de water sector schoon te spoelen

Corruptie problemen in de water sector zijn hardnekkig omdat de gevolgen het grootst zijn voor diegenen die de minste mogelijkheid hebben om te protesteren, met name vrouwen, de armen en diegenen zonder stem: de toekomstige generatie en het milieu.

Toch is het volgens het Global Corruption Report nog op tijd en ook mogelijk om de strijd tegen corruptie aan te gaan. De belangrijkste aanbevelingen uit het rapport zijn:

· Zet transparantie en participatie in als leidende principes bij alle aspecten van waterbeleid: zorg voor transparante budgettering en participatieve beleidsopzet, breng watervervuiling in kaart, publiceer accountantsrapporten van projecten en geef toegang tot contractovereenkomsten en projectverslagen. Transparantie en participatie versterken de integriteit in het waterbeleid, maar ze moeten wel mondiaal toegepast worden.

· Versterk het gereglementeerde toezicht: de regering en de publieke sector moeten een belangrijke rol blijven spelen in het waterbeleid en moeten gereglementeerd toezicht instellen, of het nu gaat om het milieu, water en sanitaire voorzieningen, de landbouw of energie. Institutionele hervorming en capaciteitsopbouw zijn van groot belang om toezicht in de water sector op hetzelfde niveau te krijgen als in andere sectoren.

· Zorg voor eerlijke concurrentie en voor waterprojecten die verantwoording afleggen naar iedereen die erbij betrokken is: alle belanghebbende partijen hebben een rol in het proces. In contracten moeten anti-corruptie maatregelen worden opgenomen. Regeringen en aannemers kunnen overeenkomsten aangaan voor eerlijke openbare inschrijving. Banken en donoren moeten zich wapenen tegen omkoopprovisies.

Tranparency International heeft in 2006 het Water Integrity Network (WIN) opgericht, samen met het IRC International Water and Sanitation Centre uit Delft, het Stockholm International Water Institute, het Swedish Water House en het Water and Sanitation Program-Africa. Vandaag de dag is WIN een groeiend netwerk van organisaties en individuen die zich inzetten tegen corruptie in alle delen van de water sector. Het Global Corruption Report 2008 is tot stand gekomen dankzij deskundige en financiële steun van WIN.

Het rapport werd op 25 juni 2008 in New York officiëel gepubliceerd. Op maandag 30 juni 2008 (van 16.00 – 18.00 u) zal het rapport tijdens een speciale discussie bijeenkomst worden gepresenteerd in het Internationaal Percentrum Nieuwspoort in Den Haag. Dit evenement wordt georganiseerd door IRC International Water and Sanitation Centre en deelnemers zijn o.a. de directeur van Transparency International en de voorzitter van de Nederlandse afdeling van Transparency International. Meer gegevens zijn te vinden op http://www.irc.nl/page/42111