De provincie Noord-Brabant steekt nog steeds met kop en schouders uit boven andere publieke opdrachtgevers als het gaat om duurzaam aanbesteden. Dat blijkt uit de Top 25 van meest duurzame publieke opdrachtgevers die Bouwend Nederland dit jaar voor de tweede keer samenstelde. Hoewel overheden beter zijn gaan presteren, speelt duurzaamheid bij de meeste van hun aanbestedingen nog steeds geen rol van betekenis.

Door in vijf van de acht openbare aanbestedingen te gunnen met de zwaarste duurzame gunningscriteria wist Noord-Brabant de koppositie volgens de jury te versterken. Het ging om vier wegenbouwprojecten en de modernisering van een steunpunt. “De provincie hanteert geen standaard aanpak. Zij prikkelt de markt met criteria als het aanbieden van duurzame kansen en innovaties”, aldus het juryrapport.

De provincie Noord-Brabant heeft twee jaar geleden besloten duurzaamheid structureel mee te nemen in de aanbestedingen en tegelijkertijd innovatieve oplossingen te stimuleren. Dat werpt inmiddels zijn vruchten af volgens de provincie, zoals bij recente projecten als de N639 Baarle – Breda en de N605 Randweg Boekel. Daar verwacht de provincie een forse CO2-reductie voor aanleg, onderhoud en sloop te realiseren van tussen 65 en 75 procent.

Met de samenstelling van de Top 25 wil Bouwend Nederland de gunning op duurzaamheidsaspecten in aanbestedingen stimuleren. Als opdrachtgevers duurzaamheid niet serieus nemen, gaat het volgens de brancheorganisatie niet lukken om de klimaatdoelstellingen te halen en Nederland in 2050 energieneutraal en circulair te krijgen.

Venlo en Rijkswaterstaat

Op de tweede en derde plaats in de Top 25 eindigden de gemeente Venlo en Rijkswaterstaat. Beide opdrachtgevers zijn daarmee gestegen in de lijst. De gemeente Venlo klom van de zesde naar de tweede plaats bij zeven van de acht geregistreerde aanbestedingen duurzame gunningscriteria toe te passen, waarvan vier in de hoogste categorieën. Rijkswaterstaat steeg van acht naar drie. Bij ruim 30 procent van de 63 aanbestedingen speelde duurzaamheid een grote rol.

De analyse van alle openbare aanbestedingen op duurzaamheid laat Bouwend Nederland al sinds 2016 uitvoeren door de Stichting Aanbestedingsinstituut Bouw & Infra. In 2019 zag het er al wat beter uit dan in 2018. In 2018 speelde in 35,2 procent van de openbare aanbestedingen duurzaamheid een rol in de gunning. Dat percentage steeg met ruim acht procent in 2019.

Stijgende lijn

Samensteller Jos van Alphen, adviseur Aanbestedingen bij zowel Bouwend Nederland als het Aanbestedingsinstituut, ziet langzamerhand een verbetering. Dat is goed te zien bij Rijkswaterstaat. “Door alleen te vragen naar de CO2-prestatieladder, heeft de grootste publieke opdrachtgever jarenlang beneden de maat gepresteerd. De laatste jaren drukt de Milieu Kosten Indicator (MKI) bij Rijkswaterstaat een groot stempel op iedere openbare aanbesteding, met een verdiende derde plaats als resultaat.” Hij constateert met tevredenheid dat andere overheden het voorbeeld van Rijkswaterstaat volgen. “De provincie Gelderland is een van de publieke opdrachtgevers die in navolging van Rijkswaterstaat ook met de MKI aan de slag zijn gegaan.”

Om in aanmerking te komen voor een plek in de Top 25 moesten opdrachtgevers de afgelopen twee jaar minimaal zeven projecten openbaar aanbesteed hebben. Dat waren er ditmaal 77, goed voor in totaal 1.321 aanbestedingen in 2018 en 2019.

Duurzaamheidseisen

Van Alphen keek voor zijn beoordeling naar verschillende aspecten. Projecten waar sprake was van minimale duurzaamheidseisen, zoals een ISO 14001-certificaat of een CO2-prestatieladder-certificaat, kregen een bescheiden aantal punten. Gunningscriteria die echt verschil maken kregen een hogere score toegekend. Zo noemt hij de totale milieu-impact van de materialen in een bouwwerk, de energieprestatie van een bouwwerk of een innovatieve oplossing voor wateroverlast. Voor het eerst werd het dit jaar ook gehonoreerd als een project in een bouwteam werd voorbereid en duurzaamheid werd benoemd als een van de prioriteiten.

In de meeste openbare aanbestedingen speelt duurzaamheid nog steeds geen rol. Er is volgens Van Alphen daarom nog een lange weg te gaan, maar hij ziet inmiddels wel een omslag. Dat blijkt onder meer uit het feit dat bij aanbestedingen waar duurzaamheid wel meetelt dat aspect dan ook zwaar meeweegt. De progressie van de gemeente Amsterdam – van een 25^ste naar een 15^de plaats – vindt hij hoopvol. “De gemeente koppelde duurzaamheidsambities aan meerjarige onderhoudscontracten en gaat nu per deelopdracht met aannemers om de tafel, om samen te bekijken hoe het onderhoud zo duurzaam en circulair mogelijk kan worden uitgevoerd.”