Innoveren, een kwestie van doen

Den Haag – Voor de Raad voor Verkeer en Waterstaat is innovatie de succesvolle implementatie van een nieuw idee. Een nieuw idee alleen volstaat niet, het gaat om de toepassing ervan. Om innovaties van de grond te tillen kan het departement verschillende rollen (effectiever) spelen. Uit twee casestudies, met betrekking tot kennis en innovatie bij het ministerie, heeft de raad een aantal lessen gedestilleerd.

Les 1. Focus op economische kansen van innovatiestimulering
Innovatiestimulering gaat niet per se om méér geld. Het is vooral een kwestie van een andere focus, tenminste in sectoren waarin de overheid bij de kennisontwikkeling een dominante rol speelt. Kennisontwikkeling is weliswaar een noodzakelijke, maar geen voldoende voorwaarde voor innovatie. De overheid zal de focus steeds meer moeten richten op de gehele trits kennisontwikkeling – implementeerbaarheid – exploiteerbaarheid – exporteerbaarheid. Kennisinstellingen en bedrijven kunnen de kennis en innovatie breder benutten en te gelde maken dan alleen voor de oplossing van een specifiek maatschappelijk probleem.

Les 2. Commitment essentieel voor systeeminnovaties
Bij een complexe maatschappelijke innovatie staan grote en vaak conflicterende belangen van verschillende partijen op het spel. Commitment van alle betrokkenen aan principiële keuzes is bij dit type innovaties cruciaal. De brede maatschappelijke steun voor een ander systeem van betalen voor mobiliteit zoals voorgesteld door het Platform ‘Anders Betalen voor Mobiliteit’, is een voorbeeld van een dergelijk commitment. Het vragen van commitment aan maatschappelijke partijen, betekent vervolgens ook het aanvaarden van de consequenties van de gekozen oplossing.

Les 3. Schep ruimte voor experimenten
Als het gaat om het realiseren van innovaties, is het belangrijk ruimte te geven aan experimenten (en dus mislukkingen) voor innovaties. Daarbij is vooral bepalend of de politiek de bereidheid daartoe heeft en daartoe ook ruimte in de regelgeving geeft. Een politiek die alles tot in detail wil controleren, geeft die ruimte niet.

Rollen voor het departement
Met deze lessen in het achterhoofd ziet de Raad zeven potentiële rollen voor Verkeer en Waterstaat om innovatie te bevorderen.
– Bij technische vraagstukken kan het departement als inkoper of als ‘launching customer’ optreden.
– Bij marktgerelateerde vraagstukken kan de overheid optreden als (innovatief) aanbesteder, ‘launching customer’ of publiek-private partner.
– De rol van (makelaar)/regisseur speelt vooral bij vraagstukken met veel belanghebbenden, zoals invoering van ‘anders betalen voor mobiliteit’, de OV-chipcard e.d
– Met de rol die het ministerie van oudsher heeft, die van wet- en regelgever, kan de overheid ook vernieuwing afdwingen: minder strenge of juist strengere regelgeving, met een bijpassend tijdpad voor aanpassing kan het bedrijfsleven uitdagen tot vernieuwing. Deze rol kan worden gecombineerd met de andere rollen en zijn waarde hebben bij elk soort innovatie.
– De rol van subsidiegever is waarschijnlijk de tot nu toe meest gebruikte in het kader van innovatiebevordering. Deze rol vindt de Raad doorgaans weinig effectief, daar het accent vaak op kennis ligt en niet op de vermarkting daarvan.

Advies aan het ministerie
De Raad adviseert het ministerie de focusverandering van kennisontwikkeling naar stimulering van innovatie actief ter hand te nemen. Belangrijke stappen in dit proces zijn vereenvoudiging van de complexe structuur van de kennisontwikkeling in en rond het ministerie en bundeling van de diverse geldstromen waarmee de kennisontwikkeling door het ministerie wordt ondersteund. Dat zijn keuzen die volgens de Raad voorliggen, nu het ministerie van Verkeer en Waterstaat werk maakt van innovatie. Of zoals het advies zegt: Innovatie, een kwestie van doen.