Aannemersfederatie Nederland: Mkb-bouw en infra worstelt zich uit diep dal, littekens nog jaren voelbaar

Alle gunstige vooruitzichten en fraaie berichten ten spijt, heeft het mkb in bouw en infra nog een lange weg te gaan om de noodzakelijke investeringen in vaste medewerkers, opleidingen, ict, huisvesting etc. op orde te krijgen. Dit concludeert Aannemersfederatie Nederland op basis van de Monitor MKB Bouw en Infra van Panteia / EIM, die in juni onder mkb-ondernemers in bouw en infra is uitgezet en vandaag openbaar wordt. Er tekent zich een beeld af van een sector die zich uit een diep dal omhoog worstelt, waar diepe wonden zijn geslagen en de littekens niet zomaar zijn verdwenen, aldus AFNL-voorzitter Henk Klein Poelhuis. Veel bedrijven hebben in de afgelopen jaren medewerkers moeten ontslaan en niet minder dan 70% van de mkb-bedrijven in met name de GA en B&U-sector hebben inmiddels geen vast personeel meer in dienst. Ondanks het feit dat mkb-aannemers het liefst werken met vaste medewerkers wordt veel personeel ingehuurd of ingeleend. Daarnaast zetten de transitievergoeding bij ontslag en loondoorbetaling in het tweede ziektejaar een rem op het aannemen van vast personeel en blijven investeringen enorm achter. Met name de achterblijvende investeringen in opleiding, ict en huisvesting baren de Aannemersfederatie grote zorgen, met name voor de vakmensen van de toekomst.

Uit de Monitor blijkt dat middelgrote en kleine aannemers in bouw en infra vanaf 2014 uit het dal beginnen te kruipen. Er lijkt een evenwicht te ontstaan tussen bedrijven die medewerkers zagen vertrekken (10%) en die nieuw personeel hebben aangetrokken (10%). Ook is minder personeel vertrokken op basis van ontslag, is het aantal bedrijven dat personeel inhuurt of inleent toegenomen en komen er iets meer vacatures (6% in 2015, was 4% in 2014 en 3% in 2013). De werkvoorraad is licht verbeterd, maar valt niet onverdeeld gunstig uit. De werkvoorraad is in het voorjaar van 2015 beduidend groter, waarbij de verschillen tussen de sectoren groot zijn. De B&U-bedrijven steken het meest gunstig af, gevolgd door de GA-bedrijven.

Omzetontwikkeling voor ’t eerst positief
Ook de omzetontwikkeling steekt positief af ten opzichte van voorgaande jaren. 22% van de bedrijven heeft nu een dalende omzet. Dat is ruwweg de helft van het voorgaande jaar. En hetzelfde gebeurt met de omzettoename; nu 43% (was voorgaande periode 23%). Ook hier maken de B&U-bedrijven de meest positieve ontwikkeling door, op afstand gevolgd door de GWW-bedrijven en de GA-sector blijft steken op het niveau van voorgaande jaren. Daar moet de inhaalslag, zoals wordt verwacht voor 2015, nog komen.

Ondernemers voorzichtig met aannemen personeel
Niettemin staan volgens de Aannemersfederatie nog lang niet alle signalen op groen. De sector worstelt zich uit een zeer diep dal omhoog. Zo lijkt de werkgelegenheidssituatie met veel inhuur/inleenpersoneel een evenwicht te hebben bereikt, maar is nog lang niet op het voormalige niveau terug, aldus Klein Poelhuis. De afgelopen jaren zijn zoveel vaste medewerkers uit de sector vertrokken dat nog maar 30% van de mkb-bedrijven in bouw en infra vast personeel in dienst heeft. Bovendien verwachten ondernemers dat de personele bezetting in 2015 qua aantal niet zal veranderen, zo blijkt uit de monitor. Hierbij speelt ook nog eens mee dat ondernemers voorzichtiger geworden zijn met het aannemen van personeel als gevolg van de transitievergoeding in het ontslagrecht en de loondoorbetaling in het tweede ziektejaar. Uit de Monitor blijkt dat 45% voorzichtiger is geworden t.g.v. de loondoorbetaling en 35% t.g.v. de transitievergoeding.

Prijsdruk toegenomen, betalingsgedrag niet verbeterd
De prijsdruk is in de afgelopen periode eerder toegenomen dan afgenomen. 69% van de bedrijven ervaart de prijsdruk al als hoog. Daarbovenop ervaart 25% van de bedrijven dit voorjaar een toegenomen druk op de prijzen. En ook het slechte betalingsgedrag van opdrachtgevers is nog een groot probleem voor mkb-aannemers. Zowel bij grote opdrachtgevers als overheden worden mkb-bedrijven nog vaak als kredietleverancier gebruikt. De AFNL-voorzitter hoopt dat de Tweede Kamer in september met maatregelen komt, die hieraan een halt toeroepen.

Investeringen blijven op historisch dieptepunt
Zorgwekkend is volgens Klein Poelhuis de investeringsbereidheid van ondernemers. Het aantal bedrijven dat investeert in opleidingen, ict en huisvesting zat al op een absoluut minimum. Lage omzetten en dito rendementen zetten ook nu nog een flinke rem op de investeringen, waardoor deze zich bijna alleen beperken tot machines en gereedschappen. Daarbij komt dat investeren met externe financiering duur is en dat eigen vermogens in crisistijd zijn aangesproken, aldus de AFNL-voorzitter. En deze ‘niet-investeren’trend lijkt zich helaas in 2015 voort te zetten, investeringen in opleidingen en ict dalen nog verder, waardoor zo’n 90% van de mkb-aannemers niet meer investeert in opleidingen, ict en huisvesting. Daarmee blijven deze investeringen op een historisch dieptepunt hangen. Met alle gevolgen voor bijvoorbeeld goed opgeleide vakmensen in de toekomst. Te beweren dat de bouw weer terug is van weggeweest, zoals sommige beleidsmakers ons willen doen geloven, is volgens de AFNL een veel te zonnige voorspiegeling van zaken.

B&U = burgerlijke- en utiliteitsbouw
GA = gespecialiseerde aannemers
GWW = grond-, weg- en waterbouw