Sociale risico’s bij bouwprojecten Rijkswaterstaat

Rijkswaterstaat neemt nauwelijks maatregelen om sociale misstanden in haar bouwprojecten te vermijden. Dit blijkt uit SOMO’s nieuwste onderzoek, dat werd verricht in opdracht van FNV Bouw. Als grote opdrachtgever van bouwprojecten is Rijkswaterstaat in het verleden meermaals geconfronteerd met wetsovertredingen en uitbuiting van bouwvakkers op haar bouwprojecten, zoals bij recent werk aan de A2 en de A4. Tot nu toe heeft de dienst nauwelijks stappen gezet om dergelijke problemen in de toekomst te voorkomen, ontdekte SOMO.

Om meer te weten te komen over hoe arbeid en verantwoord opdrachtgeverschap een rol spelen in het gunnen van opdrachten aan bouwbedrijven, voerde SOMO gesprekken met Rijkswaterstaat, VolkerWessels en Heijmans. Daaruit bleek dat de arbeidsvoorwaarden waaronder bouwvakkers te werk gaan geen onderwerp zijn in tenderprocedures of contractonderhandelingen. Ook bleek dat Rijkswaterstaat niet op de hoogte is van welke subcontractors werken op haar bouwprojecten.

‘We weten dat de arbeidsvoorwaarden van bouwvakkers op grote bouwprojecten regelmatig te wensen overlaten. We weten ook dat het risico op misstanden vaak het grootst is bij subcontractors, die besparen op arbeidskosten en het niet zo nauw nemen met het naleven van wet- en regelgeving en nakomen van de cao’, zegt onderzoeker Fleur Scheele van SOMO. ‘Het is daarom opvallend dat de overheid, als belangrijke opdrachtgever van deze contractors en subcontractors, geen helder beleid voert om misstanden uit te sluiten.’

Hoewel Rijkswaterstaat volgens internationale standaarden, zoals de Guiding Principles on Business and Human Rights van de Verenigde Naties, de plicht heeft om zich rekenschap te geven van sociale risico’s die op kunnen treden bij haar bouwopdrachten en om actief maatregelen te nemen om deze te voorkomen, gebeurt dit momenteel niet. En ondanks het feit dat de Nederlandse wet de gelegenheid biedt aan publieke opdrachtgevers om sociale voorwaarden te stellen aan contractors en om een goed sociaal beleid van bouwondernemingen te stimuleren en belonen, maakt Rijkswaterstaat van deze mogelijkheid geen gebruik.

‘Hiermee loopt Rijkswaterstaat een risico’, zegt Fleur Scheele. ‘Met de introductie van de nieuwe Wet Aanpak Schijnconstructies kan Rijkswaterstaat mogelijk aansprakelijk worden gesteld voor sociale misstanden bij subcontractors. Momenteel stelt Rijkswaterstaat geen sociale eisen aan bouwondernemingen en heeft het ook geen mechanisme om bedrijven uit te sluiten die zich in het verleden schuldig hebben gemaakt aan uitbuiting. Rijkswaterstaat weet niet welke subcontractors op haar projecten aan het werk zijn, laat staan dat de dienst kan garanderen dat alle bouwvakkers correct betaald worden en hun rechten gerespecteerd zien. Zodra de Wet Aanpak Schijnconstructies in werking treedt, verwachten we daarom dat Rijkswaterstaat claims van onderbetaalde bouwvakkers tegemoet kan gaan zien.’

De nieuwe Wet Aanpak Schijnconstructies zal binnenkort door minister Asscher aan de Tweede Kamer worden voorgelegd.

Download de SOMO Paper De overheid en de bouwvakker; Rijkswaterstaat en haar invloed als opdrachtgever op arbeidsomstandigheden in de bouw.