Vandalisme is het opzettelijk aanrichten van vernielingen of beschadigingen of het veroorzaken van verstoringen of van een onveilig gevoel. Het is een algemeen maatschappelijk steeds toenemend probleem, waar we ook in de spoorwereld mee te maken hebben.

Vormen

Op en bij het spoor komen we verschillende vormen van vandalisme tegen, zoals Graffiti, spoorlopen, aan de noodrem trekken, het onklaar maken van apparatuur of Materieel, het bedreigen of belagen van personeel of reizigers, het aanbrengen van obstakels op het spoor en het gooien van voorwerpen naar rijdende voertuigen.

Aanslagen overstijgen de definitie van vandalisme en worden Terrorisme genoemd. Ook Zelfdoding kan er niet onder geschaard worden, omdat dat niet opzettelijk gericht is op veroorzaken van verstoringen. Veel maatregelen ter preventie van vandalisme kunnen echter ook een remmende invloed op zelfdodingen hebben, denk bijvoorbeeld aan hekwerken en andere afscheidingen.

Aanleiding

Over het algemeen zijn het met name jongeren die vandalisme plegen. Zij doen dit vaak om stoer te doen (groepsgevoel, waardering door de groep) of uit sensatiezucht. Jongeren zijn zich echter niet altijd volledig bewust van de mogelijke gevolgen. Met spoorlopen wordt niet altijd bewust een verstoring veroorzaakt. Dit kan dan ook niet altijd als vandalisme gezien worden, maar wordt vaak uit gemakzucht gedaan, om sneller op de gewenste lokatie te komen of om meer ruimte te hebben om de hond uit te laten.

Wettelijk kader

Spoorwegwet (Spw) / Ministeriële Regeling (MR)

Artikel 7 Spoorwegwet

"Onverminderd de krachtens artikel 6 gestelde regels zijn gedeelten van een hoofdspoorweg die niet zijn gelegen in een gelijkvloerse kruising met een weg of in een voor het openbaar verkeer openstaande weg, zodanig afgesloten van de omgeving dat het publiek zich niet of slechts met bijzondere moeite op de spoorweg kan begeven."

Artikel 5 Ministeriële Regeling hoofdspoorweginfrastructuur

"Inrichting van afscherming van de hoofdspoorweginfrastructuur buiten overwegen, wordt vormgegeven op basis van een door de beheerder opgestelde locatiespecifieke risico-analyse."

Dit artikel is een uitwerking van artikel 7 van de Spoorwegwet.

Artikel 5 Toelichting Ministeriële Regeling

"Omdat het niet mogelijk is een limitatieve opsomming voor te schrijven wat exact onder die ‘grote moeite’ kan worden verstaan, is er bij de uitwerking van dit artikel 7 van de Spoorwegwet voor gekozen op basis van een risico-analyse door de beheerder, afscherming van de hoofdspoorweginfrastructuur vorm te geven. Uit de risico-analyse blijkt in dat geval dat de bestaande, bijvoorbeeld natuurlijke afscherming, voldoende waarborgen biedt voor de ontoegankelijkheid van de infrastructuur."

Maatregelen

Vandalisme kan grote gevolgen hebben. In de ernstigste gevallen leidt het niet alleen tot vertragingen, maar kan het leiden tot ontsporingen en botsingen, met alle rampzalige gevolgen van dien. ProRail is er dan ook alles aan gelegen om vandalisme tegen te gaan. Tegen bijvoorbeeld spoorlopen worden soms hekken geplaatst of wordt toezicht gehouden. Aannemers dienen ervoor te zorgen dat er buiten werktijden geen materialen los liggen die op het spoor gelegd of naar materieel gegooid kunnen worden. Er worden ook al proeven gedaan met camerasystemen die risicovolle lokaties in de gaten moeten houden. Vandalen zullen er echter naar streven niet opgemerkt te worden, zodat het nooit mogelijk zal zijn om alle vandalisme uit te roeien.

Als onderdeel van het programma Integrale Veiligheid Opstelterreinen (2003-2005) van NS, NedTrain en ProRail is het geheel afgesloten Opstelterrein Amsterdam Dijksgracht ingericht. Op dit opstelterrein voorzien van camerabewaking en detecterend schrikdraad kan Materieel dat een langere tijd aan de dienst onttrokken is veilig opgesteld worden.