Parkeren in stedelijk gebied

De voorbereiding en realisatie van een ondergrondse parkeergarage in stedelijk gebied is een lastige opgave. Omwonenden zijn bezorgd dat hun woningen kunnen verzakken door trillingen of lekkages in bouwputwanden. Voorbeelden uit Amsterdam, Delft, Den Haag en Middelburg laten zien dat het bouwen van ondergrondse ruimten, op een meer traditionele wijze met bouwputten, niet altijd zonder risico’s kunnen worden uitgevoerd. Als gevolg hiervan is er stagnatie in de ontwikkeling van een groot aantal plannen voor ondergrondse parkeergarages.

In dit artikel wordt een aangepaste bouwmethode beschreven, die geschikt is voor toepassing in ondiepe bevaarbare wateren zoals grachten en kanalen. De bodems van grachten zijn nog onbebouwd, terwijl op de oevers de geparkeerde auto’s de schaarse ruimte op maaiveldniveau in beslag nemen.

Parkeren onder ondiep water
Voor het bouwen van een parkeergarage onder ondiep water zoals grachten en kanalen is een bouwmethode ontwikkeld, die gebruikmaakt van bekende afzinktechnieken. De hoofdmethode is de pneumatische caissonmethode. Bij deze methode wordt een holle betonnen doosvormige constructie op maaiveldniveau gebouwd en vervolgens met behulp van verhoogde luchtdruk en baggertechnieken afgezonken. Tot op heden werden in waterrijke gebieden eerst tijdelijke zandaanvullingen gemaakt, zodat het caisson boven het heersende waterpeil kon worden gebouwd. In een aantal gevallen werden de zandaanvullingen aangebracht in een bouwkuip.

In het kader van een recente studieopdracht voor de gemeente Amsterdam voor parkeergarages onder de Geldersekade en Marnixkade is een alternatieve bouwmethode ontwikkeld voor de aanleg van de werkkamer onder het caisson. In plaats van een zandaanvulling is gekozen voor de toepassing van drijvende geprefabriceerde betonnen elementen met een maximale breedte van 5 meter en een maximale diepgang van 2 meter. De holle elementen worden op de bouwlocatie samengesteld tot een ponton en vervolgens wordt het ponton afgezonken op de geprepareerde grachtbodem. De hoogte van de elementen is zodanig bepaald, dat de afgezonken pontons nog boven het water uitsteken. Hierdoor ontstaat een platform waarop een caisson kan worden gebouwd. Het geprefabriceerd betonnen werkkamerelement heeft een dak en wanden maar geen vloer. Het drijfvermogen kan worden verkregen door het aanbrengen van pingpongballen onder het dak van het element. Door het verwijderen van de pingpongballen vermindert het drijfvermogen en zinkt de ponton naar de bodem van de gracht.

Op de afgezonken ponton worden de vloer, de wanden en het dak van het caisson gebouwd. Tijdelijke kopschotten worden in de openingen aangebracht aan de kopzijde van het caisson. Onder verhoogde luchtdruk wordt het caisson ondergraven en afgezonken. De werkkamer wordt uiteindelijk gevuld met beton, dat middels ankers wordt verbonden aan de constructie. Het gewicht van de vulbeton zorgt voor voldoende compensatie van de opwaartse kracht van het grondwater.

De prefab elementen kunnen worden gebouwd bij een prefab betonfabriek en via bevaarbaar water worden getransporteerd naar de plaats van bestemming. Vanwege de kleine schaal is een bouwdok niet noodzakelijk.

De toeritten van de garage kunnen, afhankelijk van de omstandigheden en wensen op verschillende wijze worden ontworpen. De toeritten kunnen worden opgenomen in het caisson. In dat geval komt de toerit in de gracht boven water en moet er een brug worden gebouwd tussen de toerit en de walmuur. Een andere mogelijkheid is de toeritten ter plaatse van de walmuur te bouwen. Dit betekent dat na het afzinken van het caisson een tijdelijke bouwput wordt aangebracht en de walmuur wordt verwijderd. Vervolgens kan de toerit in de bouwput worden gebouwd en worden aangesloten op het caisson.

De caissonmethode is toepasbaar bij locaties die toegankelijk zijn via bevaarbaar binnenwater. Een vaardiepte van 2,5 meter tot 3 meter en een doorvaartbreedte van 6 meter tot 7 meter zijn noodzakelijk. In Nederland kan de methode worden toegepast in tal van steden met grachten, kanalen, havens, meren of rivieren.

Afmetingen caissons
De garage heeft 3 verdiepingen. Iedere verdieping heeft 120 parkeerplaatsen. De lengte is 215 meter en de breedte 20 meter. De hoogte van het caisson is 11 meter, inclusief de werkkamer. De verdiepingen hebben respectievelijk de volgende niveaus onder het maaiveld van de kade: niveau 1 op – 7,9 meter, niveau 2 op -11,0 meter en niveau 3 op -14,1 meter. De onderzijde van de snijrand van de werkkamer bevindt zich op 17,3 meter onder maaiveld. De caissons hebben een lengte van circa 70 meter. Dit houdt in dat er 2 voegen moeten worden gemaakt.

Details
De lucht- en waterafdichtingen tussen de elementen wordt verzorgd door indrukbare rubberen profielen.De voegen tussen de caissons worden gemaakt met damwandkuipen en onderwaterbeton. De stalen damwanden sluiten aan op de ingestorte damwandsloten in de wanden van het caisson. Op de daken van de caissons komen tussen de caissons tijdelijke waterkerende wanden ter weerszijde van de voegen.

Belangrijke pluspunten zijn:

• de onbenutte ruimte onderwater wordt bruikbaar en toegankelijk gemaakt;
• waardeloze grachtenbodems krijgen een economische waarde;
• de afzinkmethode veroorzaakt beperkte overlast tijdens de bouw;
• het historische stadsbeeld wordt ontdaan van geparkeerde auto’s op straat;
• de bestaande parkeerplaatsen kunnen deels worden gebruikt voor laden en lossen, opstoppingen worden daardoor voorkomen;
• waardestijging onroerend goed langs de grachten door verbetering van de stedelijke kwaliteit.

Overige toepassingen
De bouwmethode is gericht op het creëren van een droge ruimte onderwater. Naast de mogelijke parkeerfuncties voor auto’s en fietsen kunnen andere functies worden ondergebracht in afgezonken caissons. Recent is bijvoorbeeld een studie uitgevoerd voor een hoogwaardig ondergronds winkelcentrum in het centrum van Amsterdam.

Diep water
Gestart werd met idee om tunnelelementen van afgezonken autotunnels opnieuw te ontwerpen voor de toepassing in onder water gelegen parkeergarages in oude zeehavens in stedelijk gebied. Het achterliggende idee is gebruik te maken van de overdiepte van oude zeehavens, die veelal nabij het centrum van een havenstad liggen. Omdat de schepen van de beroepszeevaart steeds groter worden en dieper steken, zijn de havenactiviteiten veelal verplaatst maar diepere, meer zeewaarts gelegen havens. De oude zeehaven, nabij het oude stadscentrum, wordt nog slechts gebruikt door minder diep stekende pleziervaart. Parkeren in afgezonken elementen is een geheel nieuwe toepassing. In- en uitritten van tunnels zijn tot heden insitu gebouwd en nog niet eerder gerealiseerd volgens de afgezonken elementenmethode. Nieuw is ook het aanbrengen van ballastbeton op het dak van het element, in plaats van op de vloer, door het aanbrengen van onderwaterbeton of geprefabriceerde betonblokken. Een parkeergarage is in feite een opslagplaats voor auto’s. Ook andere goederen kunnen in de gecreëerde ruimte onder water worden opgeslagen of in depot worden gezet.

infrasite_insert_image_1
infrasite_insert_image_2
infrasite_insert_image_3
infrasite_insert_image_4
infrasite_insert_image_5
infrasite_insert_image_6
infrasite_insert_image_7