Hoe druk is het nu werkelijk op het Nederlandse spoor?

infrasite_insert_image_7
Inleiding
Vaak wordt gezegd dat Nederland één van de drukste spoornetwerken van de Europese Unie heeft. Maar blijkt dit ook uit de cijfers? Om te weten hoe het spoorgebruik zich in Nederland heeft ontwikkeld in vergelijking met andere landen is het noodzakelijk om een maatstaf te creëren waarmee spoorgebruik (drukte op het spoor) internationaal en door de tijd gemeten kan worden. In dit artikel zullen twee methoden voor het meten van spoorgebruik gepresenteerd worden. Bij de eerste methode wordt de beschikbare infrastructuur afgezet tegen de omvang van het treinverkeer, bij de tweede methode tegen de omvang van het totale treinvervoer.
De omvang van de infrastructuur wordt in de Europese statistiek normaal gesproken gedefinieerd aan de hand van het aantal kilometers netlengte. Omdat echter op één kilometer netlengte meerdere sporen kunnen liggen, is het aantal kilometers spoorlengte een completere beschrijving. Een dubbelspoor bestaande uit twee sporen naast elkaar met elk een lengte van 500 meter, telt dan bijvoorbeeld even zwaar mee als één kilometer enkelspoor. Dit is de reden dat in de rest van dit artikel infrastructuur enkel nog wordt uitgedrukt in termen van spoorlengte. Tabel 1 in de bijlage geeft een compleet overzicht van de infrastructuurcijfers in Europa van 2006.
Eerst zal de methode voor het meten van spoorgebruik worden gepresenteerd, waarbij het treinverkeer (aantal passagierstreinkilometers en goederentreinkilometers) wordt afgezet tegen het totale aantal kilometers spoorlengte. Het grote voordeel van deze methode is dat een internationale vergelijking hiermee mogelijk is. Daarna zal de tweede methode gepresenteerd worden, waarbij het personen- en goederenvervoer (passagierskilometers of ladingtonkilometers) wordt afgezet tegen het totale aantal kilometers spoorlengte. Het voordeel van deze methode ten opzichte van de vorige is dat de treinbezetting wordt meegenomen. Een nadeel is dat een totale vergelijking niet meer mogelijk is, omdat passagiers en goederen in een land niet bij elkaar kunnen worden opgeteld. Vervolgens wordt gezocht naar factoren die een rol kunnen spelen bij de hoge positie van Nederland met het treinverkeer en personenvervoer. Ook wordt ingegaan op de grote verschillen tussen de internationale positie van Nederland met het personenvervoer in vergelijking met de Nederlandse positie in het goederenvervoer.

Spoorgebruik: treinverkeer
Om een internationale vergelijking van spoorgebruik mogelijk te maken, moet de omvang van het treinverkeer (uitgedrukt in treinkilometers) afgezet worden tegen het aantal kilometers spoorlengte. Als deze methode wordt toegepast op de Europese spoorstatistieken van 2006, dan blijkt Nederland het drukste spoor van Europa te hebben. Nederland is het enige land waar per kilometer spoor een verkeersprestatie van meer dan 20 duizend treinkilometers is gerealiseerd. Dit aantal is twee maal zo hoog als het Europese gemiddelde. Zie grafiek 1.

infrasite_insert_image_1

Het aantal treinkilometers heeft betrekking op het verkeer van zowel passagierstreinen (passagierstreinkilometers) als van goederentreinen (goederentreinkilometers). Het Nederlandse aandeel van passagierstreinkilometers in het totale aantal treinkilometers ligt met 92 procent beduidend hoger dan het Europese gemiddelde (79 procent). Zie grafiek 2.
Zie tabel 2 in de bijlage voor alle Europese data met betrekking tot het spoorgebruik in termen van treinverkeer.

infrasite_insert_image_2

Spoorgebruik: personen- en goederenvervoer
Om een nog completer beeld te geven van de drukte op het Europese spoor is het goed om ook een tweede methode voor het meten van spoorgebruik toe te passen op de Europese cijfers. Bij deze methode wordt ook de treinbezetting meegenomen (het aantal passagiers per trein of het aantal tonnen goederengewicht per trein) om te komen tot het spoorgebruik in termen van personen- en goederenvervoer per kilometer spoorlengte.
Ook met het personenvervoer (uitgedrukt in passagierskilometers) per kilometer spoor heeft Nederland de hoogste positie in Europa. Zie grafiek 3.

infrasite_insert_image_3

Het feit dat Nederland met het personenvervoer per kilometer zijn koppositie in Europa behoudt (in vergelijking met het vervoer door passagierstreinen, zie grafiek 1) hangt samen met het bovengemiddelde aantal passagiers in de Nederlandse trein. Landen als Frankrijk en Italië kennen weliswaar nog meer drukte in hun treinen, maar passeren Nederland niet in de rangschikking omdat ze beduidend minder treinverkeer kennen. Zie grafiek 4.

infrasite_insert_image_4

Met het goederenvervoer per kilometer spoor (uitgedrukt in tonkilometers per kilometer spoorlengte) speelt Nederland een bescheiden rol in Europa. Zie grafiek 5.

infrasite_insert_image_5

De Baltische staten Letland, Litouwen en Estland scoren bijzonder hoog. Lange goederentreinen met zware bulkgoederen zorgen voor een ladinggewicht per trein dat gemiddeld drie tot vier keer zo groot is als dat van een land als Nederland. Zie grafiek 6.

infrasite_insert_image_6

Door het meten van spoorgebruik in termen van personen- en goederenvervoer (in plaats van in termen van treinverkeer) is een internationale vergelijking van spoorgebruik onmogelijk, omdat passagiers en goederen niet met elkaar vergeleken kunnen worden. Zie tabel 3 in de bijlage voor alle Europese data met betrekking tot het spoorgebruik in termen van personen- en goederenvervoer.

Verklaringen
Nederland genereert van alle Europese landen het meeste treinverkeer en personenvervoer per kilometer spoorweglengte. In termen van goederenvervoer per kilometer spoorweglengte is de positie van Nederland beduidend lager. Aangezien Nederland internationaal geen uitschieter is met het aantal passagiers per trein en het goederengewicht per trein liggen deze zaken niet zo zeer ten grondslag aan de positie van Nederland in Europa. De vraag is dan hoe het kan dat er in vergelijking met andere landen zoveel treinen over een kilometer spoor rijden en waarom de rol van passagierstreinen zo veel
groter is dan die van goederentreinen.

Veel treinen per kilometer spoor
Dat er in vergelijking met andere landen veel treinen per kilometer spoor in Nederland rijden, heeft onder andere te maken met de geringe hoeveelheid spoor per inwoner (zie tabel 1 in de bijlage). Daarnaast beschikt Nederland over goede logistieke efficiëntie en is er sprake van een sterke liberalisering van de spoormarkt. Qua punctualiteit doet Nederland het binnen Europa, op Zwitserland na, het beste (bronnen: www.treinreiziger.nl, 2008 en IBM, 2007).

Grotere rol van passagierstreinen in plaats van goederentreinen
Een belangrijke factor die resulteert in de bescheiden rol van goederentreinen ligt in de topografie van Nederland. Goederenvervoer per spoor is vooral interessant voor lange afstanden, omdat de opstartkosten hoog liggen. Aangezien Nederland relatief klein is, moet het dus gaan om grensoverschrijdend railverkeer. In de praktijk werpt dit toch nog steeds vaak extra problemen op (RCIN, 2007).
Daarnaast beschikt Nederland voor het vervoer van zware bulkgoederen over een goed alternatief, waar andere landen niet tot nauwelijks over beschikken: de binnenvaart. Bij het personenvervoer, daarentegen, heeft het belangrijkste alternatief, het wegvervoer, veel last van congestieproblemen. Dit verklaart voor een deel het grote belang van de passagierstreinen in Nederland.

Samenvatting
In dit artikel worden twee methoden voor het internationaal vergelijken van spoorgebruik gepresenteerd: in termen van treinverkeer en in termen van personen- en goederenvervoer. In termen van treinverkeer en personenvervoer heeft Nederland de koppositie in Europa, waarvoor de verklaring vooral gezocht kan worden in de geringe hoeveelheid spoor per inwoner. Met het goederenvervoer per kilometer spoorlengte staat Nederland vijftiende in Europa. Dit hangt samen met het feit dat Nederland met de binnenvaart al over een goed alternatief voor goederenvervoer beschikt. De in dit artikel gepresenteerde methodieken kunnen ingezet worden in verdere analyses van het Nederlandse spoorgebruik.

Begrippen

Netlengte
Maat van infrastructuur. Het aantal kilometers spoornetwerk in de lengte-as, ongeacht het aantal sporen naast elkaar.

Spoorlengte
Maat van infrastructuur. Het totale aantal kilometers spoornetwerk in de lengte-as, waarbij één kilometer netlengte met twee sporen naast elkaar gelijk is aan twee kilometer spoorlengte.

Goederentreinkilometer
Maat voor de omvang van het treinverkeer overeenkomend met één kilometer afstand afgelegd door één goederentrein.

Passagierstreinkilometer
Maat voor de omvang van het treinverkeer overeenkomend met één kilometer afstand afgelegd door één passagierstrein.

Treinkilometer
Maat voor de omvang van het treinverkeer overeenkomend met één kilometer afstand afgelegd door één trein. Het aantal treinkilometers is de som van goederentreinkilometers en passagiertreinkilometers.

Passagierskilometer
Maat voor de omvang van het personenvervoer overeenkomend met één kilometer afstand afgelegd door één passagier.

Ladingtonkilometer
Maat voor de omvang van het goederenvervoer overeenkomend met één kilometer afstand afgelegd door één ton aan goederengewicht.

Literatuurlijst
Eurostat, 2008–2009. Europese data van 2006 voor spoorlengte, netlengte, passagierskilometers, tonkilometers, treinkilometers, bevolking.
Eurostat, 2007-2008. Statistics in Focus, diverse publicaties.
CBS, 3 maart 2008. Nederlands spoor intensief gebruikt. In: CBS-Webmagazine.
IBM Global Business Services, 2007. Summary of the study Rail Liberalisation Index 2007.
Rail Cargo Information Netherlands, 2007. Spoor in Cijfers 2007.
ProRail, januari 2008. Beheerplan ProRail.
www.treinreiziger.nl

Tabellenbijlage, in het gehele document in pdf op CBS.nl

U las zojuist één van de gratis premium artikelen

Onbeperkt lezen? Profiteer nu van de introductieaanbieding voor € 10,- per maand.

Bekijk de aanbieding

Auteur: Redactie Infrasite

Bron: CBS; Pascal Ramaekers, Tessa de Wit en Maarten Pouwels

Hoe druk is het nu werkelijk op het Nederlandse spoor? | Infrasite

Hoe druk is het nu werkelijk op het Nederlandse spoor?

infrasite_insert_image_7
Inleiding
Vaak wordt gezegd dat Nederland één van de drukste spoornetwerken van de Europese Unie heeft. Maar blijkt dit ook uit de cijfers? Om te weten hoe het spoorgebruik zich in Nederland heeft ontwikkeld in vergelijking met andere landen is het noodzakelijk om een maatstaf te creëren waarmee spoorgebruik (drukte op het spoor) internationaal en door de tijd gemeten kan worden. In dit artikel zullen twee methoden voor het meten van spoorgebruik gepresenteerd worden. Bij de eerste methode wordt de beschikbare infrastructuur afgezet tegen de omvang van het treinverkeer, bij de tweede methode tegen de omvang van het totale treinvervoer.
De omvang van de infrastructuur wordt in de Europese statistiek normaal gesproken gedefinieerd aan de hand van het aantal kilometers netlengte. Omdat echter op één kilometer netlengte meerdere sporen kunnen liggen, is het aantal kilometers spoorlengte een completere beschrijving. Een dubbelspoor bestaande uit twee sporen naast elkaar met elk een lengte van 500 meter, telt dan bijvoorbeeld even zwaar mee als één kilometer enkelspoor. Dit is de reden dat in de rest van dit artikel infrastructuur enkel nog wordt uitgedrukt in termen van spoorlengte. Tabel 1 in de bijlage geeft een compleet overzicht van de infrastructuurcijfers in Europa van 2006.
Eerst zal de methode voor het meten van spoorgebruik worden gepresenteerd, waarbij het treinverkeer (aantal passagierstreinkilometers en goederentreinkilometers) wordt afgezet tegen het totale aantal kilometers spoorlengte. Het grote voordeel van deze methode is dat een internationale vergelijking hiermee mogelijk is. Daarna zal de tweede methode gepresenteerd worden, waarbij het personen- en goederenvervoer (passagierskilometers of ladingtonkilometers) wordt afgezet tegen het totale aantal kilometers spoorlengte. Het voordeel van deze methode ten opzichte van de vorige is dat de treinbezetting wordt meegenomen. Een nadeel is dat een totale vergelijking niet meer mogelijk is, omdat passagiers en goederen in een land niet bij elkaar kunnen worden opgeteld. Vervolgens wordt gezocht naar factoren die een rol kunnen spelen bij de hoge positie van Nederland met het treinverkeer en personenvervoer. Ook wordt ingegaan op de grote verschillen tussen de internationale positie van Nederland met het personenvervoer in vergelijking met de Nederlandse positie in het goederenvervoer.

Spoorgebruik: treinverkeer
Om een internationale vergelijking van spoorgebruik mogelijk te maken, moet de omvang van het treinverkeer (uitgedrukt in treinkilometers) afgezet worden tegen het aantal kilometers spoorlengte. Als deze methode wordt toegepast op de Europese spoorstatistieken van 2006, dan blijkt Nederland het drukste spoor van Europa te hebben. Nederland is het enige land waar per kilometer spoor een verkeersprestatie van meer dan 20 duizend treinkilometers is gerealiseerd. Dit aantal is twee maal zo hoog als het Europese gemiddelde. Zie grafiek 1.

infrasite_insert_image_1

Het aantal treinkilometers heeft betrekking op het verkeer van zowel passagierstreinen (passagierstreinkilometers) als van goederentreinen (goederentreinkilometers). Het Nederlandse aandeel van passagierstreinkilometers in het totale aantal treinkilometers ligt met 92 procent beduidend hoger dan het Europese gemiddelde (79 procent). Zie grafiek 2.
Zie tabel 2 in de bijlage voor alle Europese data met betrekking tot het spoorgebruik in termen van treinverkeer.

infrasite_insert_image_2

Spoorgebruik: personen- en goederenvervoer
Om een nog completer beeld te geven van de drukte op het Europese spoor is het goed om ook een tweede methode voor het meten van spoorgebruik toe te passen op de Europese cijfers. Bij deze methode wordt ook de treinbezetting meegenomen (het aantal passagiers per trein of het aantal tonnen goederengewicht per trein) om te komen tot het spoorgebruik in termen van personen- en goederenvervoer per kilometer spoorlengte.
Ook met het personenvervoer (uitgedrukt in passagierskilometers) per kilometer spoor heeft Nederland de hoogste positie in Europa. Zie grafiek 3.

infrasite_insert_image_3

Het feit dat Nederland met het personenvervoer per kilometer zijn koppositie in Europa behoudt (in vergelijking met het vervoer door passagierstreinen, zie grafiek 1) hangt samen met het bovengemiddelde aantal passagiers in de Nederlandse trein. Landen als Frankrijk en Italië kennen weliswaar nog meer drukte in hun treinen, maar passeren Nederland niet in de rangschikking omdat ze beduidend minder treinverkeer kennen. Zie grafiek 4.

infrasite_insert_image_4

Met het goederenvervoer per kilometer spoor (uitgedrukt in tonkilometers per kilometer spoorlengte) speelt Nederland een bescheiden rol in Europa. Zie grafiek 5.

infrasite_insert_image_5

De Baltische staten Letland, Litouwen en Estland scoren bijzonder hoog. Lange goederentreinen met zware bulkgoederen zorgen voor een ladinggewicht per trein dat gemiddeld drie tot vier keer zo groot is als dat van een land als Nederland. Zie grafiek 6.

infrasite_insert_image_6

Door het meten van spoorgebruik in termen van personen- en goederenvervoer (in plaats van in termen van treinverkeer) is een internationale vergelijking van spoorgebruik onmogelijk, omdat passagiers en goederen niet met elkaar vergeleken kunnen worden. Zie tabel 3 in de bijlage voor alle Europese data met betrekking tot het spoorgebruik in termen van personen- en goederenvervoer.

Verklaringen
Nederland genereert van alle Europese landen het meeste treinverkeer en personenvervoer per kilometer spoorweglengte. In termen van goederenvervoer per kilometer spoorweglengte is de positie van Nederland beduidend lager. Aangezien Nederland internationaal geen uitschieter is met het aantal passagiers per trein en het goederengewicht per trein liggen deze zaken niet zo zeer ten grondslag aan de positie van Nederland in Europa. De vraag is dan hoe het kan dat er in vergelijking met andere landen zoveel treinen over een kilometer spoor rijden en waarom de rol van passagierstreinen zo veel
groter is dan die van goederentreinen.

Veel treinen per kilometer spoor
Dat er in vergelijking met andere landen veel treinen per kilometer spoor in Nederland rijden, heeft onder andere te maken met de geringe hoeveelheid spoor per inwoner (zie tabel 1 in de bijlage). Daarnaast beschikt Nederland over goede logistieke efficiëntie en is er sprake van een sterke liberalisering van de spoormarkt. Qua punctualiteit doet Nederland het binnen Europa, op Zwitserland na, het beste (bronnen: www.treinreiziger.nl, 2008 en IBM, 2007).

Grotere rol van passagierstreinen in plaats van goederentreinen
Een belangrijke factor die resulteert in de bescheiden rol van goederentreinen ligt in de topografie van Nederland. Goederenvervoer per spoor is vooral interessant voor lange afstanden, omdat de opstartkosten hoog liggen. Aangezien Nederland relatief klein is, moet het dus gaan om grensoverschrijdend railverkeer. In de praktijk werpt dit toch nog steeds vaak extra problemen op (RCIN, 2007).
Daarnaast beschikt Nederland voor het vervoer van zware bulkgoederen over een goed alternatief, waar andere landen niet tot nauwelijks over beschikken: de binnenvaart. Bij het personenvervoer, daarentegen, heeft het belangrijkste alternatief, het wegvervoer, veel last van congestieproblemen. Dit verklaart voor een deel het grote belang van de passagierstreinen in Nederland.

Samenvatting
In dit artikel worden twee methoden voor het internationaal vergelijken van spoorgebruik gepresenteerd: in termen van treinverkeer en in termen van personen- en goederenvervoer. In termen van treinverkeer en personenvervoer heeft Nederland de koppositie in Europa, waarvoor de verklaring vooral gezocht kan worden in de geringe hoeveelheid spoor per inwoner. Met het goederenvervoer per kilometer spoorlengte staat Nederland vijftiende in Europa. Dit hangt samen met het feit dat Nederland met de binnenvaart al over een goed alternatief voor goederenvervoer beschikt. De in dit artikel gepresenteerde methodieken kunnen ingezet worden in verdere analyses van het Nederlandse spoorgebruik.

Begrippen

Netlengte
Maat van infrastructuur. Het aantal kilometers spoornetwerk in de lengte-as, ongeacht het aantal sporen naast elkaar.

Spoorlengte
Maat van infrastructuur. Het totale aantal kilometers spoornetwerk in de lengte-as, waarbij één kilometer netlengte met twee sporen naast elkaar gelijk is aan twee kilometer spoorlengte.

Goederentreinkilometer
Maat voor de omvang van het treinverkeer overeenkomend met één kilometer afstand afgelegd door één goederentrein.

Passagierstreinkilometer
Maat voor de omvang van het treinverkeer overeenkomend met één kilometer afstand afgelegd door één passagierstrein.

Treinkilometer
Maat voor de omvang van het treinverkeer overeenkomend met één kilometer afstand afgelegd door één trein. Het aantal treinkilometers is de som van goederentreinkilometers en passagiertreinkilometers.

Passagierskilometer
Maat voor de omvang van het personenvervoer overeenkomend met één kilometer afstand afgelegd door één passagier.

Ladingtonkilometer
Maat voor de omvang van het goederenvervoer overeenkomend met één kilometer afstand afgelegd door één ton aan goederengewicht.

Literatuurlijst
Eurostat, 2008–2009. Europese data van 2006 voor spoorlengte, netlengte, passagierskilometers, tonkilometers, treinkilometers, bevolking.
Eurostat, 2007-2008. Statistics in Focus, diverse publicaties.
CBS, 3 maart 2008. Nederlands spoor intensief gebruikt. In: CBS-Webmagazine.
IBM Global Business Services, 2007. Summary of the study Rail Liberalisation Index 2007.
Rail Cargo Information Netherlands, 2007. Spoor in Cijfers 2007.
ProRail, januari 2008. Beheerplan ProRail.
www.treinreiziger.nl

Tabellenbijlage, in het gehele document in pdf op CBS.nl

U las zojuist één van de gratis premium artikelen

Onbeperkt lezen? Profiteer nu van de introductieaanbieding voor € 10,- per maand.

Bekijk de aanbieding

Auteur: Redactie Infrasite

Bron: CBS; Pascal Ramaekers, Tessa de Wit en Maarten Pouwels