infrasite_insert_image_1
Inleiding
Bij infrastructurele werken dient vaak de ondergrondse infrastructuur aangepast te worden aan de nieuwe situatie. Dit kunnen kabels voor een openbaar telecommunicatienetwerk zijn, maar ook gas- of waterleidingen. De aanpassing kan een verlegging zijn naar een andere plek, maar kan ook bestaan uit het nemen van maatregelen ten behoeve van de nieuwe situatie (bijvoorbeeld schaaldelen of overkluizing). Afhankelijk van de situatie zal er sprake zijn van meerdere partijen die min of meer gelijktijdig werkzaamheden in het projectgebied moeten uitvoeren. Dit brengt risico’s met zich mee.
Hierbij komt dat infrastructurele projecten voor het overgrote deel overheidsprojecten betreffen. Deze projecten worden door middel van maatschappelijk geld gefinancierd. Dit brengt met zich mee dat de projecten tegen de maatschappelijk laagste kosten gerealiseerd dienen te worden.

Bij een goede voorbereiding kunnen de aan kabels of leidingen gerelateerde risico’s worden beperkt, of zelfs uitgesloten.
Wat wordt er nu bedoeld met risico’s en wat kunnen deze risico’s voor gevolgen hebben voor de verlegging of het project? In dit artikel wordt in hoofdlijnen ingegaan op het proces dat betrekking heeft op het beperken dan wel uitsluiten van die risico’s.
Afgesloten zal worden met de vraag of verschillende soorten contracten ook invloed hebben op dit proces van risicobeheersing.

Risico’s
Er zijn vele risico’s te onderscheiden bij de aanpassing van ondergrondse infrastructuur. Voorbeelden zijn: er blijkt een leiding te liggen die niet geïnventariseerd is of een leiding blijkt op een andere plek te liggen. Als dergelijke risico’s niet in de beginfase worden (h)erkend kunnen ze voor ongewilde gevolgen zorgen. De twee belangrijkste gevolgen van deze risico’s zijn (1) dat het project stagneert doordat de verlegging niet op tijd gereed is of (2) de verlegging blijkt duurder dan begroot.

1. Een verlegging die niet op tijd gereed is kan voor het stagneren van het project zorgen. Stagnatie heeft weer tot gevolg dat het project later wordt opgeleverd of dat er een civieltechnische versnellende maatregel genomen moet worden In beide situaties kan de opdrachtgever een claim van de civiele aannemer verwachten, omdat de aannemer vastzit aan een opleverdatum en deze niet gehaald zal kunnen worden buiten zijn schuld om.

2. Wordt de verlegging duurder dan begroot, dan kan dit mede ten laste van de leidingbeheerder komen. In welke mate hangt af van een aantal factoren zoals de soort kabel of leiding en de al dan niet toepasselijke nadeelcompensatieregeling. Discussies over kosten zullen het resultaat van gestructureerd overleg niet ten goede komen. Zo kan een project in een vicieuze cirkel raken en wordt afbreuk gedaan aan het doel om een project tegen de maatschappelijk laagste kosten te realiseren.
Door de risico’s vanaf het beginstadium inzichtelijk te maken kunnen afwijkingen tijdig worden gesignaleerd en voorkomen dan wel ingeperkt. Dit inzichtelijk maken kan door middel van onderstaand proces.

Inventarisatie en knelpuntenanalyse
Een project start met de inventarisatie van aanwezige kabels en leidingen. De uitkomst wordt verwerkt in een knelpuntenanalyse. De analyse kan worden gezien als een van de belangrijkste momenten in het proces. In deze fase dienen de risico’s gesignaleerd te worden. Deze risico’s kunnen vervolgens geminimaliseerd of zelfs uitgesloten worden door onder andere het onderzoeken van de verschillende planningen en ontwerpen, zodat deze in een vroeg stadium nog op elkaar kunnen worden aangepast. De knelpuntenanalyse is simpel gezegd een doorkijk in de tijd. Een goede analyse komt tot stand doordat de maker zich bewust is van de risico’s die zich kunnen voordoen en de gevolgen die deze met zich mee kunnen brengen.

Technische oplossing
Aan de hand van de knelpuntenanalyse wordt een technische oplossing uitgewerkt. Een goede technische oplossing is bij voorkeur in één keer toekomstklaar en kan worden uitgevoerd tegen de maatschappelijk laagste kosten.

Draagvlak
De volgende stap in het proces is draagvlak creëren bij de betrokken leidingbeheerders. Dit berust op open en eerlijke communicatie. Tijdens dit proces worden de (on)mogelijkheden besproken en afhankelijk van de situatie zullen er bepaalde afspraken gemaakt moeten worden tussen partijen. Het doel is een hechte samenwerking waarbij beschikbare informatie op gezette tijden aan elkaar wordt verstrekt.

Tijdsplanning en kostenraming
Het gehele proces wordt vastgelegd in een dynamische planning per leidingbeheerder en een kostenraming per kabel of leiding. Het is van belang deze planning te bewaken en aan te passen bij onvoorziene gebeurtenissen, zodat het project overzichtelijk en beheerst blijft.

Heeft de contractvorm van het project invloed op het risicobeheersingsproces?
Het hiervoor behandelde proces verandert niet wanneer er gekozen wordt voor een andere contractvorm dan de conventionele, bijvoorbeeld Design&Construct (D&C).
De aanpassingen van kabels en leidingen is een onderwerp dat tussen de veroorzaker (opdrachtgever van het civiele werk) en de leidingbeheerder speelt. De formele gesprekslijn blijft die tussen veroorzaker en leidingbeheerder.
Bij conventionele bestekken zoals gebruikt bij de aanleg van de provinciale weg N470 in de provincie Zuid-Holland, wordt het overleg met de leidingbeheerder namens de veroorzaker (de provincie) gevoerd.

Bij D&C contracten kan dit op dezelfde manier worden vormgegeven.
Bij de aanleg van de Hanzelijn door Prorail bijvoorbeeld, voert een kabel- en leidingcoördinator van de aannemer dan samen met een vertegenwoordiger van ProRail het overleg met de leidingbeheerders.

Bij D&C contracten is het wel raadzaam om de ontwerpen van kabels en leidingen af te stemmen op de civiele ontwerpen en dus onder te brengen bij de ontwerpende aannemer.
Echter, sommige kabels en leidingen hebben tot wel 2 jaar voorbereidingstijd nodig. dit betekent dat het ontwerp van deze verleggingen niet door de D&C aannemer gedaan kan worden om de eenvoudige reden dat gunning van het project doorgaans maximaal een jaar voor de start plaatsvindt. Dergelijke kabels en leidingen zullen in de knelpuntanalyse naar voren moeten komen en door de opdrachtgever moeten worden behandeld.

Samenvattend
Om de doelen van een project te kunnen halen, dus de planning en de realisatie van project tegen de maatschappelijk laagste kosten, is het van belang de risico’s te vanaf het begin te (h)erkennen en te beheersen. Dit kan door deze risico’s inzichtelijk te maken en te bewaken door middel van een eenduidig proces. Een proces dat niet afhankelijk is van een bepaalde contractsvorm. Hierbij is van belang dat er draagvlak gecreëerd wordt zodat er nauw kan worden samengewerkt tussen betrokken partijen.

Profiel
John van Oorschot is werkzaam als projectleider kabels en leidingen. Vanuit C-FASE is hij betrokken (geweest) bij grote infrastructurele werken zoals de Hanzelijn, Spoorzone Delft en de N470. C-FASE adviseert ondermeer op het gebied van kabels en leidingen, vergunningen en ontheffingen, bodem en milieu.